104199

POEZJA I NOWOCZESNOŚĆ

Celowość bez celu

Pisałem o Novali$ie, gdy mówiłem o poetyckim powrocie do domu jako głównej potrzebie egzystencjalnej. Można u niego jednak znaleźć i inne fragmenty, które świadczą o wewnętrznym skomplikowaniu jego myśli, mnóstwo zapisów, które in nucę stanowią zarys nowoczesnej teorii poezji. Najwyraźniejszym przykładem jest bodaj jeden z Monologów, w którym czytamy:

prawdziwa rozmowa to zwykła gra słów. Można tylko podziwiać ten śmieszny błąd, jaki ludzie popełniają, sądząc, że posługują się językiem ze względu na rzeczy. Akurat tej charakterystycznej cechy języka, że troszczy się on sam o siebie, nie zna nikt.

Dla Novalisa istota języka bliska jest formułom matematycznym, „które są światem same dla siebie, jedynie ze sobą igrają i nie wyrażają niczego poza własną cudowną naturą". Zarysowane tutaj odróżnienie - języka samozwrotnego, doskonale autonomicznego, i języka skierowanego ku rzeczom - przewija się nieustannie we Fragmentach, tworząc pojęciową matrycę nowoczesnej estetyki, w której centralne miejsce zajmie poezja