142 (2)

Źródła prawa

umowy (co poprzedzone jest negocjacjami nad jej treścią). Jest to we wszystk . państwach kompetencja rządu (lub nawet poszczególnych ministrów) - w Polsce art. 1-ust. 4 pkt 10 konstytucji stanowi, że Rada Ministrów zawiera umowy między r, rodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe”. Szczegółową procedurę zawierania umów normuje obecnie ustawa z 14 kwietnia 2000 roku o umowach międzynarodowych. Jeżeli z uwagi na swą treść i wagę umowa międzynarodowa wymaga ratyfikacji, otwiera się następny etap postępowania, którego zamknięciem jest dokonanie ratyfikacji przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (art. 133 ust. 1 pkt 1 konstytucji; zob. pkt 263).

W myśl art. 89 ust. 1 konstytucji ratyfikacja najważniejszych umów międzynarodowych może jednak nastąpić tylko na podstawie uprzednio uchwalonej ustawy, wyrażającej zgodę na dokonanie ratyfikacji (tzw. ustawa akceptująca, nazywana też czasem -choć niezbyt prawidłowo - ustawą ratyfikacyjną). Tą drogą zapewniony zostaje udział parlamentu w decydowaniu o zakresie międzynarodowych zobowiązań państwa.

Wymóg uchwalenia ustaw'y akceptującej odnosi się umów dotyczących:

1)    pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów' wojskowych:

2)    wolności, praw lub obowiązków obywatelskich, określonych w' konstytucji;

3)    członkostwa Rzeczypospolitej w organizacji międzynarodowej:

4)    znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym;

5)    spraw uregulowanych w ustawie lub w' których konstytucja w'ymaga ustaw'y.

Jest to wyliczenie wyczerpujące, a więc wszystkie pozostałe umowy międzynarodowe nie wymagają uchwalenia ustawy akceptującej (natomiast konieczne jest powiadomienie Sejmu przez prezesa Rady Ministrów; art. 89 ust. 2).

132. Ratyfikowane umowy międzynarodowe znalazły u' Polsce najpełniejszą regulację konstytucyjną. Wszystkie one (ale też tylko one) mogą zawierać postanowienia będące źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej. Tym samym mogą one bezpośrednio kształtować sytuację prawną obywatela (podmiotów podobnych), określając jego uprawnienia i obowiązki. Trzeba oczywiście pamiętać, że umowa międzynarodowa może też zawierać postanowienia innego rodzaju, określające zobowiązania państwa do podejmowania określonych działań w sferze pozaprawnej (tak np. traktaty o pomocy i współpracy wojskowej) lub zobowiązania państwa do ustanowienia określonych regulacji prawnych. Wiele takich umów także wymaga ratyfikacji, w takim jednak wypadku wynika to z uznania politycznej rangi tej umowy. Dla rozważań o systemie źródeł prawa istotne są natomiast tylko takie umowy międzynarodowe, które zawierają postanowienia bezpośrednio kształtujące normy prawa powszechnie obowiązującego.

W myśl art. 91 ust. 1 .,[...] ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP. stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy". Sformułowane w ten sposób zostały dwie istotne zasady;

Po pierwsze, akt ratyfikacji (i wynikająca z niego czynność urzędowego ogłoszenia umowy) ma skutek transformacyjny, bo wprowadza umowę do wewnętrznego porządku prawnego. Tym samym umowa nabiera jak gdyljy podwójnego charakteru -

wierna

nowicn

slosow;

/aslnso

tiodslav

ii przed n In. że w suwana sowa na podstaw należy jt t/ęd/.ie c

stosujące nic ewen Bral nych bez takim nic