156

156 IV Wittgenstein. Popper i Koto Wiedeńskie

siła tytuł Die Analyse der Empfmdungen. W 1901 r. Mach musiał zrezygnować z katedry z powodu udaru, a jego następca, równie sławny fizyk Ludwig Boltzmann przyjął już inny tytuł - profesora fizyki teoretycznej i filozofii przyrody. Boltzmann nie żyWnł sympatii do filozofii fizyki Macha, a zmiana tytułu pozwoliła mu twierdzić, że nie miał na swoim stanowisku poprzednika, dzięki czemu mógł uniknąć złożenia kurtuazyjnego hołdu Machowi w swoim wykładzie inauguracyjnym. Dla postawy Schlicka wobec filozofii charakterystyczne jest to, iż przywrócił tytuł noszony przez Macha.

Schlick miał w istocie wyjątkowo szerokie zainteresowania filozoficzne, obejmujące obok filozofii nauki i teorii poznania etykę i estetykę. Pierwsza książka, którą opublikował już w 1908 r., nosiła tytuł Lebenswcisheit: Versuch einer Gluckseligkeitslehre, i była poświęcona, jak wskazuje sam tytuł, zagadnieniu osiągania szczęścia. Rozgłos przyniosła mu jednak Allgemetne Erkenntnislehre, po raz pierwszy opublikowana w 1918 r„ a drugie, poważnie zmienione wydanie ukazało się w^f 1925 r. Jest rzeczą dość zaskakującą, że na język angielski przełożono ją dopiero w 1974 r.

Wkrótce po objęciu przywództwa Koła Wiedeńskiego Schlick stał się zwolennikiem poglądu na naukę, który był w istocie tożsamy z poglądem Macha; doszedł także do wniosku, który był również zgodny ze stanowiskiem Macha, że podstawowymi zdaniami obserwacyjnymi są zdania o danych zmysłowych. W' Allgemeine Erkenntnislehre zajął jednak stanowisko bardziej realistyczne. Podkreślał, że każdy naukowy sąd lub teoria musi być podatny na weryfikację. w^f tym sensie, że musi pociągać konsekwencje, które mogą odpowiadać obserwowalnym faktom, ale składnikami owych obserwowalnych faktów mogą być przedmioty fizyczne. Podobnie jak Mach. odrzucał dualizm psychofizyczny argumentując, że posługiwanie się terminami mentalnymi lub fizycznymi jest tylko w^ryborem jednego ze sposobów opisu tych samych zjawisk, miał jednak skłonność do traktowania zjawisk jako czegoś fizycznego, antycypując w pewnej mierze współczesną modę na utożsamianie zdarzeń mentalnych z procesami zachodzącymi w^j centralnym układzie nerwowym. To kolejny pogląd, który miał później zrewidować na rzecz monizmu neutralnego. Najbardziej godnym uwagi aspektem książki Schlicka było zapewne to, iż antycypował poglądy Wittgensteina, z którym nie nawiązał jeszcze wówczas kontaktu, odrzucając Karnowski pogląd, iż może istnieć coś takiego jak prawdy syntetyczne a priori, i twierdząc, że wszystkie prawdziwe sądy aprioryczne, takie jak sądy logiki i czystej matematyki, są sądami analitycznymi, czyli, innymi słowy, tautologiami. Schlick nie nadawał słowu „tautologiczny” technicznego znaczenia, które, jak już się przekonaliśmy, zarezerwował dla niego Wittgenstein. ale charakteryzował prawdziwe sądy analityczne, czyli sądy tautologiczne jako sądy zawdzięczające sw'ą prawdziwość wyłącznie znaczeniu znaków, które zostają użyte do ich wyrażenia. Prowadziło to jednak do tego samego wniosku, że sądy te są pozbawione jakiejkolwiek treści faktualnej.

Chociaż Schlick pozostawał nominalnym przywódcą Koła aż do śmierci (1936), jego najbardziej wojowniczym członkiem, który stawiał sobie za cel uczynienie z niego nie tylko podstawowego ogniwa międzynarodowego ruchu filozoficznego, ale także lewicowej siły politycznej. był Austriak Otto Neurath. Neurath był rówieśnikiem Schlicka, ale był obdarzony zupełnie odmiennym temperamentem. Niepo-rządny i hałaśliwy, stanowił przeciwieństwo eleganckiego, wytwornego Schlicka; olbrzym, który podpisyw^rał listy rysunkiem słonia, nie był formalnie związany z Uniwersytetem Wiedeńskim, ale był dyrektorem Muzeum Społecznego i Ekonomicznego, które założył w 1924 r. Kształcił się w Wiedniu i w Berlinie, studiując najpierw matematykę, a następnie podejmując kolejno studia w zakresie językoznawstwa, prawa, ekonomii i socjologu. Praca, za którą otrzymał w 1906 roku doktorat w Berlinie, była poświęcona ekonomii świata antycznego. Pod koniec pierwszej wojny światowej, podczas której służył w Korpusie Pomocniczym armii austriackiej, zrezygnował z możliwości objęcia stanowiska wykładowcy na Weberowskim wydziale socjologii w Heidelbergu, po to. by przyjść z pomocą socjaldemokratycznemu rządowi, który został utworzony w Bawarii. Powierzono mu nadzór nad centralnym planowaniem i Neurath sprawował tę funkcję również wówczas, gdy miejsce owego rządu zajął tak zwany rząd Spartakuso-wski składający się z komunistów, lewicy socjalistycznej i anarchistów. Neurath nie należał do żadnego z tych ugrupowań, jakkolwiek w swoich pismach wykazywał pewne sympatie wobec marksizmu. Kiedy z kolei Spartakusowcy zostali obaleni przez siły prawicowe.