158 (2)

158 Wybory i prawo wyborcze

udzielając poparcia zwłaszcza małym i niepopularnym partiom, może mieć wątpliwe ści, czy ujawnienie preferencji nie przyczyni mu kłopotów.

E. Zasada proporcjonalności

J54. Zasada ta odnosi się do sposobu ustalania wyniku głosowania i występuj alternatywnie do zasady większości. Ta ostatnia, stanowiąca najprostszy sposób usta lania wyników, oznacza, że wybranym został ten, kto uzyskał największą liczbę gło sów. Jeśli jest to warunek wystarczający, to mówimy o zasadzie większości względ nej: aby zostać wybranym, należy uzyskać więcej głosów niż inni kandydaci. Jest to system najprostszy, bo wtedy głosowanie zawsze musi przynieść rozstrzygnięcie, jako że nie jest konieczne przekroczenie jakiegokolwiek odsetka ogółu oddanych głosów (wystarczy np. uzyskać 12 proc. głosów, o ile tylko żaden z kandydatów' nie uzyska więcej). Wówczas jednak ów wybrany kandydat będzie reprezentantem nieliczne; grupy wyborców. Zasadę większości względnej stosuje się w krajach o systemie dwóch partii dominujących - łatw'o przecież zorientować się. że jest to zasada bard/o niekorzystna dla małych i średnich partii. W Polsce zasada ta jest obecnie stosowana w' w'yborach do Senatu oraz w wyborach do rad gmin. w których liczba mieszkańców nie przekracza dwudziestu tysięcy. Nie jest to jednak wymaganie konstytucyjne (art. 97 ust. 2 i art. J69 ust. 2 konstytucji milczą w kwestii sposobu ustalania wyników tych wyborów), ustawodawcy pozostaje więc swoboda w tym zakresie.

Zasada większości bezwzględnej narzuca wymóg uzyskania nic tylko najwięk szej liczby głosów, ale określa również odsetek oddanych głosów, który musi byc wyższy niż 50 proc.. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska więcej niż. 50 proc. gło sów, to przeprowadzana jest druga tura głosowania. Pozostają w niej dwaj kandydaci, którzy uzyskali największą liczbę głosów i nie zrzekli się kandydowania, jeden z nich musi więc uzyskać więcej niż 50 proc. głosów. Jest to rozwiązanie typowe dla państw

0    tak zupnym systemie partii zblokowanych (Francja) w przypadku wyborów parlamentarnych. W Polsce znajduje zastosowanie w wyborach prezydenckich (art. 127 ust. 4 konstytucji), a także w wyborach wójtów (burmistrzów i prezydentów miast).

1    dlatego w wyborach tych przewiduje się drugą turę głosowania.

155. Wybory przeprowadzane w oparciu o zasadę większości ułatwiają ukłonienie parlamentu zdolnego do efektywnego działaniu (bo tylko niewielu partiom poli tycznym udaje się zdobyć mandaty), łatwiej jednak postawić takiemu parlamentowi zarzut braku pełnej reprezentatywności. Znacznie szerszą reprezentatywność parlamentu osiąga się natomiast w systemie proporcjonalnym. Istotą zasady proporcjonalności jest dokonywanie rozdziału mandatów w okręgu wyborczym (i potem w' skali kraju) proporcjonalnie do odsetka głosów, który uzyskały poszczególne panie czy ugrupowania konkurujące w wyborach. Tym samym nieodzowną przesłanką ustanowienia systemu proporcjonalnego jest istnienie wielomandatowych okręgów wyborczych, a także konkurencja list wyborczych zgłaszanych przez poszczególne partie i ugrupowania. Jeżeli więc mamy 15-mandatowy okręg wyborczy i jeżeli partia A uzyskała w tym okręgu 20 proc. głosów, to powinny jej przypaść 3 mandaty. Jeżeli jednak na okręg wyborczy przypadałyby tylko 3 mandaty, a 3 inne partie uzyskałyby