176

Zbigniew Zbytniewski, Dorota Olszewska-Słonina

somami w miejscu akceptorowym (A) i kończy przedwcześnie syntezę łańcucha poli-peptydowego zarówno u Prokaryota, jak i Eukaryota. Powstają niefunkcjonalne fragmenty peptydów. Puromycyna jest bardzo toksyczna. Nie jest stosowana w klinice, lecz używana do doświadczeń na zwierzętach. Stwierdzono m.in., że zwierzęta, którym podawano puromycynę, traciły pamięć i zdolność uczenia się.

Toksyna błonicy jest wytwarzana przez maczugowca błonicy (Corynebacteńum di-phteriae). Wiąże się z błoną cytoplazma-tyczną komórek chorego. Toksyna wnika do wnętrza komórki, gdzie ulega fragmentacji (fragment A i B). Fragment A katalizuje w niej ADP - rybozylację czynnika eEF-2 (drugiego czynnika elongacji - translokazy u Eukaryota) wg wzoru:

eEF-2 + NAD⁺ ->

—> ADP-rybozylo-EF-2 +

+ amid kwasu nikotynowego + H⁺

Ryboza przyłącza się do reszty zmodyfikowanej histydynowej eEF-2, zwanej dyfta-midem.

Dyftamid występuje tylko w komórkach eukariotycznych. Toksyna błonicza inakty-wuje w sposób swoisty eEF-2, hamując syntezę białka w komórkach eukariotycznych. Wystarczy jedna cząsteczka toksyny błoniczej w komórce, aby doprowadzić do rybozylacji wszystkich cząsteczek eEF-2 i do całkowitego zahamowania syntezy białka.

Alfa sarcyna - to toksyna z grzybów, rozbija dużą podjednostkę rybosomów, doprowadzając do inaktywacji tego organel-lum i do zahamowania syntezy białka w komórce Eukaryota.

Rycyna - jest to N-glikozydaza pochodząca z rośliny Ricinus communis. Odrywa pojedyncze adeniny z dużych podjednostek rRNA, co prowadzi do inaktywacji rybosomów.

/U/a-amanityna (ryc. 8.15) - występuje w Amanita phalloides (muchomor sromotni kowy) i jest przyczyną większości śmiertelnych zatruć grzybami w Polsce. Grzyb ten zawiera szereg toksycznych substancji, a wśród nich kilka cyklicznych oktapepty-dów - amatoksyn. Jedną z nich jest alfa--amanityna, która tworzy trwałe kompleksy z polimerazą RNA II i polimerazą RNA Ul komórek eukariotycznych, w wyniku czego hamuje etap elongacji mRNA. RNA polime

OH

h₃c ₇^ch—^CH*°^H

^CH O

I II H H

HN-

-C-C-

H

-N-

O

II

-C-

-ch₂-

HO

0=0

I

CH

I

N

o=ś^

I

o ch₂

H

-N-

O

II

-c-

OH

NH CH₃ HC-CH

I \

Q=C C^s

C-

II

O

H H -C-N-

CH₂

—C-C-

H

-CONH₂

H

-N-

-ch₂-

-NH

Ryc. 8.15. /t/fa-amanityna

176