170

Zbigniew Zbytniewski, Dorota Olszewska-Słonina

dyny (FUTP). W takiej postaci blokuje aktywność syntetazy tymidylowej (enzym katalizujący metylację kwasu urydylowego do kwasu tymidylowego), co prowadzi do zahamowania syntezy DNA i do śmierci komórki nowotworowej. FUTP jest także wbudowywany do RNA, w wyniku czego następuje zablokowanie fosfatazy uracylowej i zaburzenie przekształcenia uracylu. W następstwie powstaje RNA o nieprawidłowej budowie i zmienionej funkcji.

Cytarabina (ryc. 8.2) jest analogiem 2-deoksycytydyny. W swoim składzie zamiast rybozy ma cząsteczkę arabinozy. Cytarabina jest stosowana w ostrych białaczkach limfoblastycznych i szpikowej, a także jako lek immunosupresyjny. Działanie uboczne leku polega na uszkodzeniu szpiku kostnego i nabłonka przewodu pokarmowego. Cytarabina hamuje aktywność polimera-zy DNA oraz aktywność reduktazy katalizującej przekształcanie difosforanu cytydyny w difosforan deoksycytydyny. Obie te reakcje zaburzają syntezę DNA. Cytarabina wbudowuje się w DNA i RNA.

NHp

H    OH

Ryc. 8.2. Cytarabina

Merkaptopuryna i azatiopryna są pochodnymi zasad purynowych. W odróżnieniu od zasad purynowych 6-merkaptopuryna (ryc. 8.3) ma w cząsteczce zamiast grupy aminowej grupę SH. Związek ten hamuje syntezę DNA i dlatego jest stosowany w terapii białaczek szpikowych i limfoblastycznych. Do jej działań ubocznych należą niedokrwistość, limfocytopenie i zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

SH

H

-|\k

C —H

Ryc. 8.3. Merkaptopuryna

Azatiopryna (ryc. 8.4) jest pochodną merkaptopuryny wykazującą działanie cytostatyczne i immunosupresyjne. Azatiopryna jest stosowana po przeszczepieniu narządów w celu zapobiegania ich odrzuceniu, a także w niektórych chorobach autoimmunologicz-nych, np. w toczniu rumieniowatym {Lkpus erythematosus).

no₂

Ryc. 8.4. Azatiopryna

170