19

78

ruch języka

podniebienie

twarde

wysokie

e

o

średnie

a

niska

Obserwując ruch poziomy języka (oddalenia się jego czubka od zębów) w czasie wymowy samogłosek w następującej kolejności [i|. [y], (ej. (a], (o|. (u), dochodzimy do kolejnej ich klasyfikacji na przednie, środkową i tylne

ruch języku

zęby    ►

i y c    a    o u

przednie    tylne

środkowa

Obserwacja zmian kształtu warg w zależności od wymowy rozpatrywanych samogłosek w lej samej, co uprzednio, kolejności pozwala sklasyfikować je następująco: płaskie, obojętna, okrągłe:

- płaskie (spłaszczone)

Istnieje zależność między położeniem masy języka a układem warg (por. Wierzchowska 1980. s.45-46). t/n.:

1)    przy poło/emu płaskim język spoczywa płasko i wypełnia dno jamy ustnej.

2)    przesunięciu masy języka ku przodowi towarzyszy spłaszczenie warg (dclabializacja). jak np. przy wymowie /. co określa się mianem kompleksu delabialno-palatnlncgo.

31 cofnięciu masy języka ku lyłowi towarzyszy zaokrąglenie warg (labializiicja). np. przy artykulacji |u), [o], co nosi nazwę kompleksu la-biowelarnego

Według kryterium stopnia opuszczenia dolnej szczęki samogło.da dzieli się na wymawiane z opuszczeniem dolnej szczęki, tzzt szerokie (aj. oraz z podniesieniem dolnej szczęki ku górze, tj wąskie, np.: |i), (uJ. Pozostałe samogłoski są średnie, por