19

78

podniebienie

twarde

t

y

u

wysokie

ruch języka

średnic niska

Obserwując ruch poziomy języka (oddalenia się jego czubka od zębów) w czasie wymowy samogłosek w następujące! kolejności [i|. (y]. (c). [a], [oj. (u). dochodzimy do kolejnej ich klasyfikacji na przednie, środkową i tylne

nich języku

zęby

o u i y | n c

i y c    a

przednie

iiodkow*

Obserwacja zmian kszrałiu warg w zależności od wymowy rozpatrywanych samogłosek w lej samej, co uprzednio, kolejności pozwala sklasyfikować je następująco: płaskie, obojętna, okrągłe:

- płaskie (spłaszczone)

Istnieje zależność między położeniem masy języka a układem warg (por. Wierzchowska 1980. s.45-4(i). tzn.:

1)    przy położeniu płaskim język spoczywa płasko i wypełnia dno jamy ustnej.

2)    przesunięciu masy języka ku przodowi towarzyszy spłaszczenie warg (dcłabiahzacja). jak np. przy wymowie /. co określa się mianem kompleksu iłelabialno-pnlatnlncRO.

3)    cofnięciu masy języka ku tyłowi towarzyszy zaokrąglenie warg (labializacja). np. przy artykulacji [u], (o), co nosi nazwę kompleksu la-biowelarnego

Według kryterium stopnia opuszczenia dolnej szczęki samogłoskf dzieli się na wymawiane z opuszczeniem dolnej szczęki, tzn szerokie (aj. oraz z podniesieniem dolnej szczęki ku górze, tj wąskie, np.: |ij, (uj. Pozostałe samogłoski są średnie, por