21012012140

342 Mary Douglas

ich specyficznego stylu życia. Zasady indywidualistów i hierarchików znajdują się w stanie całkowitej opozycji. Przedstawiciele tych dwóch różnych stylów mają do siebie lekceważący stosunek. Każdy pragnie odnieść sukces wszędzie tam, gdzie jest to tylko możliwe. Ta podstawowa niezgodność stoi za międzygeneracyjnym konfliktem. Uwidacznia się zaś w szczególności pomiędzy teściową a synową. Dzieje się tak dlatego, że z wiekiem kultura hierchicznego stylu życia staje się coraz bliższa osobie starszej, czyli teściowej. Natomiast jakikolwiek zwrot ku egalitarnie funkcjonującej komunie nic leży w interesie ani hierarchistów, ani indywidualistów i jest w tych grupach nie do pomyślenia. Z kolei izolatyści starają się odrzucić współpracę i w ten sposób obrazić wszystkich pozostałych. Mam nadzieję, że udało mi się pokazać, jak trudno jest wycofać się i odrzucić ów kulturowy konflikt, który tak naprawdę toczy się w każdym domu.

MITY DOTYCZĄCE NATURY

Skoro istnieje ciągła presja na to, aby określić i ustanowić wyższość jednej czy drugiej kultury z owych czterech będących w konflikcie, to dopiero można sobie wyobrazić, ile czasu zajmie wyjaśnianie kwestii samych zakupów. Teoria ma to do siebie, że musi swyrn zasięgiem ogarniać wszystkie rodzaje zachowań, w tym także zakupy. Konsument krążący po sklepach aktualizuje i wypełnia w praktyce określoną filozofię życia lub precyzyjnie mówiąc, jedną z czterech dostępnych filozofii czy też czterech kultur. Według teorii w jej najbardziej ekstremalnej wersji koncepcja konsumenta jako osobnika chwiejnego w swoich decyzjach oraz z łatwością dającego się namówić do pewnych wyborów jest absurdalna. Weźmy np. całkowite odwrócenie się od środków chemicznych albo odrzucenie wszelkich aerozoli i rozpylaczy w sprayu, sztucznych nawozów, czy też odejście od spożywania dużej ilości mięsa i popularyzację wegetarianizmu, a także wielkie zainteresowanie alternatywnymi źródłami energii, bez znaczenia - nuklearnej, słonecznej czy paliw kopalnych, to wszystko pokazuje, jak aktywny jest dzisiaj konsument. Przytoczone powyżej przykłady konsumenckich preferencji i wyborów nie pokrywają się z tym, czego oczekiwałby i wymagałby od nich rynek. Wręcz przeciwnie, to raczej konsumenci zdają się całkiem poważnie i głęboko zmieniać rynek. Współczesny konsument jest np. zainteresowany środowiskiem, w którym żyje. Naturalnie nie wszyscy konsumenci są zaintene* sowani tymi problemami w równym stopniu. Konsumenci, przynależąc do różnych typów kultur, mają tym samym inny stosunek do kwestii środowiska naturalnego. Jedni są zainteresowani wyłącznie niską ceną paliw, włączając w to także energię nuklearną, inni są jej przeciwni i koncentrują się raczej na kwestii oszczędzania energii, natomiast jesz*; cze innych w ogóle to wszystko nie interesuje.

W obronie zakupów

343

Rjj^fyni) który wyznaczył kierunek, jeśli chodzi o wykorzystanie teorii kultury w ramach Kfihaotycznych nieco i burzliwych dyskusji na temat polityki w zakresie ochrony środowi-gjfi&ytftkfl) był Michacl Thompson. Chciałabym w związku z tym pokusić się obecnie o próbę HSłltOSOwania wypracowanej przez niego metody w odniesieniu do teorii konsumpcji. BtOwa metoda polega na uważnym wsłuchaniu się w debatę poświęconą środowisku natu-11 rolnemu i wyprowadzeniu pewnych wynikających zeń podstawowych hipotez. Niekoń-! C/ijcy się regres nie prowadzi do żadnych konstruktywnych wniosków. Wyjaśnienia mu-Eiąwięc w końcu znaleźć swój finał i ostateczny kształt. Thompson analizuje przeto Eróinestanowiska pojawiające się w toku debaty na temat środowiska i zwraca uwagę na RipOSÓb, w jaki w ramach owych dyskusji definiowana jest natura. Natura, scharakteryzo-taki a nie inny sposób, stanowić może uzasadnienie dla prowadzenia takiej jedy-pnlc a nic innej polityki, której porażka - jeśli nie określimy precyzyjnie, czym w 'istocie ggjeit natura £ będzie nieunikniona. Thompson identyfikuje cztery różne mity natury. Każdy z nich stanowi takie ujęcie świata, które legitymizuje preferowany przez jego rzecz-flików.sposób życia. Taka preferencja nie jest jednak pochodną osobistych intencji. Jest RiPWicm Częścią kultury, z którą stronnik określonej wizji świata się utożsamia. Cztery SwÓŻnionc mity natury ilustruje Thompson w postaci czterech diagramów zapożyczo-ffi^1^h'Jfjrićchaniki statycznej:

UH

⁵ lr’N tt t U r a ma się bardzo dobrze {robust). To ujęcie stanowi metodę uprawomocnienia wykorzystywaną przez przedsiębiorcę, który nie znosi sytuacji, kiedy *_vtt>do udaremnienia jego planów przyczyniają się ostrzeżenia o nadmiernej emisji H dwutlenku węgla lub skażeniu gleby mogącym wywołać nieodwracalne szkody. Jego fcr. identyfikacja kulturowa związana jest z takim sposobem życia, który oparty jest na V Wolnej ofercie oraz na swobodzie negocjacji. Znajdujące się w jak najlepszej kondy-91 cjl środowisko naturalne jest mu więc niezbędne po to, by - chcąc zrealizować fr* '.zamierzone operacje - mógł odrzucić argumenty wysuwane przez tych, którzy się im sprzeciwiają.

R| Natura jest nieprzewidywalna. Oznacza to,iżw istocie nie sposóbokreś-llć, jak sprawy się potoczą. To stanowisko uzasadnia niezaangażowaną postawę przetrawianą przez tych, którzy się izolują. Wykorzystują je oni, by uniknąć jakichkolwiek &&vppób „werbowania” ich na rzecz jakiejkolwiek inicjatywy.

JMatura. ma się umiarkowanie d o b r z e. To stanowisko głoszone jest HMBĆrspcktywy hierarchicznej i stanowi uzasadnienie wprowadzenia kontroli oraz re-^•Hzacji planowych projektów. Zwolennicy tego ujęcia chcą zarządzać środowiskiem. ś&JJytoóc ną działania przedsiębiorcy narzucić określone regulacje, potrzebują oni, by g^TUitura niebyła w najlepszej kondycji.