302

DOROTA ZDUNKIEWICZ-JEDYNAK (Uniwersytet Warszawski)

Od Góry Oliwnej i Wieczernika

do ćwiczeń duchowych on linę. Rekolekcje internetowe

Pójdźcie na samotne miejsce i odpocznijcie nieco.

(Mk 6, 31)

Nauki rekolekcyjne - rys historyczny

Odosobnienie i skupienie nad życiem w perspektywie celu ostatecznego znajduje ilustrację w Biblii, np. św. Łukasz podaje, że Jan Chrzciciel w młodości przygotowywał się do swej misji poprzez samotną rozmowę z Bogiem na pustyni (Łk 2,80). Chrystus, zanim rozpoczął swą publiczną działalność, przez czterdzieści dni także na pustyni się modlił (Łk 4, 1 -13). Właściwa rekolekcjom praktyka odosobnienia w celu wewnętrznego doskonalenia się stała się udziałem apostołów - na Górze Oliwnej czy w Wieczerniku - i wyznawców Chrystusa pierwszych wieków chrześcijaństwa, a później w średniowieczu bezpośrednio inspirowała rozwój życia zakonnego i klasztornego. Reguła zakonna benedyktynów czy cystersów wielką wagę przywiązywała do milczenia i medytacji.

Same rekolekcje wywodzą się z różnych form tzw. ćwiczeń duchowych, które kształtowały się w ciągu wieków w rozmaitych szkołach życia duchowego . Szczególnie koniec XTV w. przyniósł rozwój różnorodnych szkół mistyki, kładących silny nacisk na kontemplację i ekstazę. Mistrzowie życia duchowego narodzili się jednak dopiero w wieku XVI, w szczególności należy w tym miejscu przywołać nazwiska św. Teresy z Awila (1515-1582) oraz św. Jana od Krzyża (1542-1591). Św. Terasa zachęcała do odprawiania przynajmniej raz w roku przez dziesięć albo chociażby trzy dni ćwiczeń duchowych, do odsunięcia na ten czas innych zajęć i rezygnacji z rozmów z ludźmi.

Przełomowym jednak wydarzeniem dla ukształtowania się rekolekcji w dzisiejszym tego słowa znaczeniu stało się opublikowanie w 1548 r. Ćwiczeń Duchowych św. Ignacego Loyoli.

Pod mianem ćwiczeń duchowych - pisał Loyola - rozumie się wszelki sposób odprawiania rachunku sumienia, modlitwy ustnej i myślnej i inne działania duchowne [...] Albowiem przechadzka, marsz, bieg są ćwiczeniami cielesnymi, tak podobnie ćwiczeniami duchownymi nazywa się wszelkie sposoby przygotowania i usposobienia duszy do usunięcia wszelkich uczuć nieuporządkowanych, a po ich usunięciu - do szukania i znalezienia woli Bożej w takim uporządkowaniu swego życia, żeby służyło dla dobra i zbawienia duszy^{1 2}.

Celem ćwiczeń ignacjańskich była formacja duchowa elity katolickiej, w tym ludzi świeckich różnych stanów, grup społecznych i zawodów, przygotowywanych w ten sposób do pełnienia funkcji apostolskiej. Ćwiczenia uwzględniały trzy drogi rozwoju duchowego:

1

   Szczegółowy zarys historii rekolekcji znaleźć można np. w artykule: S. Kisiel, Rekolekcje t misje w aspekcte historycznym, „Ateneum Kapłańskie" 3 (457), 1985, s. 361-379

2

   l. Loyola., Pisma wybrane. Komentarze, oprać. M. Bednarz, Kraków 1969, t. 2. s 90.