30,31 (5)

JO Skutki zażywaniu narkotyków

sób ludzie często wykształcają swoiste rytuały i zwyczaje, dzięki którym narkotyk pozostaje tylko marginalną cząstką ich życia. Jak zobaczymy w rozdziale 10., kontekst środowiskowy i społeczny ma kapitalne znaczenie dla kształtowania się i przebiegu zachowań związanych z użyciem narkotyków. C złowiek, który pije „dla towarzystwa", ogranicza picie do szczególnych okazji i miejsc, akceptowanych i popieranych przez społeczeństwo. Badania przeprowadzone w gronie tych użytkowników opiatów, którzy nie sprawiają kłopotów (tzw. chippers), sugerują, że wielu z nich potrafi kształtować podobne zwyczaje związane z. używaniem heroiny. Ludzie, o których mowa, mają po prostu skrystalizowane zainteresowania i wyraźnie określone dziedziny, w których stają do rywalizacji, jasne plany na przyszłość i poczucie kontroli nad własnym życiem. Wystrzegają się oni tolerancji, która zawsze jest następstwem zbyt częstej konsumpcji. Są świadomi, ze jest to pułapka, która może ich wciągnąć w uzależnienie.

Wielu chippersów wspomina okres, kiedy byli uzależnieni - ale zwykle okazuje się, że potrafili pokonać uzależnienie bez pomocy specjalistów. Niektórzy pozostają w kręgu grup narkotykowych i abstynenckich, inni prowadzą całkiem normalne życie, pominąwszy tę jedną „ekstrawagancję".

W jednym z badań dużej grupy młodych mężczyzn, którzy oświadczyli, że próbowali heroiny przynajmniej raz, tylko jedna trzecia osiągnęła poziom codziennego jej zażywania. Dwie trzecie z tych, którzy mieli miesięczne przerwy, także zgłaszało przejściowe okresy codziennego używania. Można stąd wyciągnąć wniosek, że trudno uniknąć uzależnienia, nawet jeśli sięga się po narkotyk sporadycznie - co potwierdzają obserwacje żołnierzy amerykańskich w Wietnamie, którzy zażywali heroinę. Mimo że większość z nich nie uzależniła się, to jednak nastąpiło to w przypadku 73% tych, którzy spróbowali narkotyku więcej niż pięć razy. Badania tej grupy wykazały ponadto, że okresowe uzależnienie nie oznacza uzależnienia permanentnego i 36% wspomnianej grupy po powrocie do Stanów zażywało narkotyki sporadycznie i w sposób kontrolowany.

Zażywanie kokainy było badane z. użyciem techniki ..kuli śnieżnej". Kokainiści, odnajdywani za pomocą ogłoszeń, kontaktów osobistych i pracowników terenowych, byli pro-*r» ni u skontaktowanie ankietera z przyjaciółmi i znajomymi u podobnych skłonnościach, ci z kolei mieli wykonać iden-lv«/m- zadanie itd. W ten sposób wyłoniona została grupa lu-

•    I i, którzy się nie znali i nie leczyli razem, byli więc grupą kml/iej reprezentatywną dla ogółu zażywających narkotyki, '•twierdzono, że w takich grupach zależność od kokainy jest

•    u /.ej wyjątkiem niż regułą, co oczywiście nie oznacza, że badani ludzie, mający przecież kłopoty narkotykowe, w danej . hwili nie znajdowali się po prostu w okresie przejściowym pomiędzy kontrolowaniem zażycia a uzależnieniem.

Opisano sześć schematów używania kokainy: początkowo wysokie spożycie powoli zmniejszające się do zera; powolny i stały wzrost; wyrównana, stała konsumpcja; eskalacja <lo wysokich dawek, po której następuje spadek o porównywalnej gwałtowności; regularne zażywanie od czasu do czasu; nieregularne, sporadyczne zażywanie. Droga od częstego do kontrolowanego zażywania lub do abstynencji występuje mniej więcej w połowie przypadków; jedna trzecia zdaje ••ię radzić sobie z regularnym lub nieregularnym kontrolowanym zażywaniem stosunkowo wyrównanych ilości narkotyku przez długi okres. Spora część badanych od czasu do czasu sięga po niewielkie dawki. Długoterminowe prognozy są bardzo rzadkie i dotyczą jedynie niewielkiej liczby badanych. W tej grupie uzależnienie od kokainy, wymagające profesjonalnej pomocy, występuje stosunkowo rzadko. Omawiane wyniki badań wykazały też, że u niektórych osób zdarzają się okresy intensywnego zażywania i że wiele z nich dostrzega związane z tym zagrożenie. W jednej z. prób tylko 20% spośród tych, którzy osiągnęli poziom codziennego zażywania, po upływie roku wciąż brało kokainę. Wieloletnie kontrolowane zażywanie może jednak czasami prowadzić do zbytniej pewności siebie: dobrze znane są przypadki utraty kontroli po dziesięciu czy więcej latach bezproblemowego zażywania. Wszystkie te badania prowadzono przede wszystkim na osobach wciągających środek narkotyczny przez nos. Sporadycznie badane były osoby wstrzykujące kokainę, zdecydowanie mniej wiadomo na temat konsekwencji używania wysoko oczyszczonej kokainy (cracku); ustalono tylko, że niektóre populacje są szczególnie wrażliwe na wykształcone schematy zażywania (patrz rozdział 10.).