402

402 METODOLOGIA lADAll NAUKOWYCH I DlAONOITTCZHYCH

nacyjna, to znaczy, że poszczególne pozycje testu muszą różnicować osoby o niskim i wysokim natężeniu cechy, do której pomiaru test został przeznaczony.

W ramce 11.4 przedstawiono wybrane definicje testu psychologicznego, sformułowane przez autorów znanych z opracowań teoretycznych i konstrukcji testów, aby można się było zorientować w cechach charakter ystycz-nych owej specyficznej dla psychologii (głównie) metody badawczej.

Badanie przeprowadzone za pomocą Jakiegokolwiek testu psychologicznego musi odpowiedzieć na następujące pytania (Choy-nowskl. 1959):

Po pierwsze, co można powiedzieć o całym, tego samego typu, możliwym zachowaniu się osoby badanej w tym samym czasie? Po drugie, co można powiedzieć o zachowaniu się osoby badanej w przyszłości? Po trzecie, co można powiedzieć o innego typu możliwym zachowaniu się osoby badanej w tym samym czasie?

Test. co zostało zaznaczone w Jego definicji, obejmuje określoną próbkę zadań, które nie zostały dobrane w sposób przypadkowy, ale które - zgodnie z teorią psychologiczną (teorią inteligencji, teorią osobowości itp.) -powinny wywoływać określone zachowania osoby badanej, na których podstawie można będzie „coś” orzekać o Jej zachowaniu w sytuacjach pozatestowych - aktualnym (funkcja diagnostyczna wyniku testowego) i przyszłym (funkcja prognostyczna wyniku testowego). Jeżeli zatem takie właśnie oczekiwania żywimy wobec testu, to zbiór pozycji testowych powinien być próbką reprezentatywną dla zbioru zachowań osoby badanej w realnych sytuacjach życiowych. Znajomość dużej liczby poprawnych odpowiedzi na pytania jakiegoś testu wiadomości może oznaczać, że osobę badaną cechuje wysoki poziom wiedzy z danego - objętego ramą koncepcyjną testu - zakresu. Taka osoba może, właśnie ze względu na bogactwo swojej wiedzy, dobrze funkcjonować w określonych zawodach. Piszemy „może", ponieważ wysoki wynik testu nie jest jedynym warunkiem określającym przydatność osoby badanej do wykonywania danego zawodu. Nie ma takiego prostego przejścia od wyniku testowego do rzeczywistego funkcjonowania człowieka w żydu. Odpowiedzialne posługiwanie się testami wymaga, aby psycholog sięgał nie tylko po dane testowe, ale by korzystał także z innych, pozatestowych źródeł informacji o osobie badanej (na przykład z rozmowy, obserwacji, danych fizjologicznych itp.). To, że osobę badaną cechuje bogactwo słownika (stwierdzone na podstawie wyniku testu Słownik Skali Inteligencji WAIS-R), oznacza nie tylko, że oprócz łatwych, popularnych słów zna ona także słowa trudne, występujące w słownikach wyrazów obcych, ale oznacza też (gdyby nie można było tego założyć, to testy psychologiczne byłyby pozbawione sensu). że Jest osobą ogólnie inteligentną i że będzie bez trudnośd spełniała, na przykład, wymagania akademickie na studiach humanistycznych.

Po czwarte, co można powiedzieć o przynależności osoby badanej do Jakiejś wyróżnionej - za pomocą innego kryterium niż wynik testowy - grupy?

Testy psychologiczne są wykorzystywane do Identyfikacji osób o określonych charakterystykach psychologicznych. Szczególnie psychologowie kliniczni sięgają po testy (głównie kwestionariusze osobowości i testy projekcyjne), aby na podstawie wyniku jednego testu albo (znacznie częśdęj) konfiguracji wyników kilku, czy nawet kilkunastu testów zebranych w jeden zbiór - zwany baterią testów - stwierdzić wystąpienie danej cechy osobowości, skłonność do określonych zachowań dewiacyjnych, objawy choroby czy zaburzenia psychicznego. Psychologów klinicznych. na przykład, interesuje, czy możliwe jest określenie - na podstawie wyniku Kwestionariusza Objawów Depresji (KOD) Becka (lista dwudziestu jeden lub ośmiu pytań o czterostopniowej skali odpowiedzi; Jedno pytanie opisuje jeden symptom depresji) -liczby i stopnia natężenia symptomów depresji. które wcześniej zostały zdlagnozowane na podstawie odrębnych badań o charakterze