6 (235)

podpartej na dwóch walkach o jednakowych średnicach i osiach prostopadłych do wzdłużnej osi płyty, której górna powierzchnia robocza, jest równoległa do płaszczyzny określonej przez osie wałków. Zgodnie z normą PN-79/M-53354 są wytwarzane liniały sinusowe o odległości osi wałków 100 i 200mm. Ustawienie liniału pod żądanym kątem polega na podłożeniu z jednej strony pod wałek odpowiedniego stosu płytek wzorcowych o łącznym wymiarze N. tak aby zostało spełnione równanie:

sina = - —    (6.4)

L

W przypadku potrzeby ustawienia liniału pod bardzo małym kątem, gdy nie można dobrać odpowiednio małego stosu N płytek wzorcowych, można podstawić pod oba wałki płytki wzorcowe o żądanej różnicy N = n, - N₂. co już nie sprawia trudności.

6.2.5. Wałeczki i kulki pomiarowe

W wałeczkach pomiarowych wartość długości jest odtwarzana przez średnicę wałeczków. Wałeczki pomiarowe znajdują zastosowanie do pośrednich pomiarów kątów. np. stożków zewnętrznych, klinów i pochyleń; promieni łuków kołowych, przede wszystkim jednak do dokładnych pomiarów średnicy podziałowej gwintów zewnętrznych metodą pośrednią oraz pomiarów niektórych parametrów kół zębatych.

W laboratorium do pomiarów kątów stożków i klinów wykorzystano wałeczki pomiarowe o większych średnicach, nie produkowanych katalogowo, ale możliwych do wybrania, np. spośród elementów łożysk tocznych. Tą drogą również uzyskuje się kulki pomiarowe, wyselekcjonowane tak. aby ich odchyłki od wymiaru nominalnego nie przekraczały ± 0,5 urn, a odchyłki kształtu mieściły się w ramach tolerancji średnicy. Kulki takie grupuje się w zestawy z czterech sztuk, a z nich tworzy komplety, w miarę możliwości stopniowane co 0,5 mm. Zastosowanie kulek jest analogiczne jak wałeczków pomiarowych z tym. że dotyczy ono wymiarów wewnętrznych.

6.2.6. Kątomierze

Kątomierze są przeznaczone do pomiaru kątów, jednak mogą być użyte do odtwarzania założonych kątów lub do przenoszenia kąta ustawionego wg wzorca na przedmiot sprawdzany. Dzieli się je na kątomierze ogólnego i specjalnego przeznaczenia. Kątomierzami ogólnego przeznaczenia są przede wszystkim kątomierze uniwersalne. Kątomierze specjalnego przeznaczenia, to głównie kątomierze narzędziowe, przeznaczone do pomiaru kątów ostrza narzędzi skrawających.

Pod względem konstrukcyjnym rozróżnia się kątomierze kreskowe, czujnikowe i cyfrowe.

Znormalizowany kątomierz uniwersalny (PN-82/M-53358) pokazano na rys. 6.23. Jest to kątomierz kreskowy o zakresie pomiarowym 0 * 360°, z noniuszem 0°05'. Podziałka kątowa 4 x 90° jest wykonana na tarczy stałej 1 połączonej z ramieniem 3. Na tarczy obrotowej z wymiennym, przesuwnym ramieniem 2 jest wykonana podziałka noniusza kątowego 7. Kątomierz może być wyposażony w odpowiednią lupę, ułatwiającą odczytywanie wskazań, oraz w podstawę, ułatwiającą np. pomiar na płycie pomiarowej.

Produkowane są też kątomierze poziomnicowe służące do pomiarów kąta w stosunku do kierunku poziomego. Kątomierz poziomnicowy firmy PZO Warszawa jest nazywany przez producenta optyczną poziomnicą kątową OPK1. Ma wbudowany- kreskowy wzorzec kąta o wartości działki elementarnej 1° i zakresie ±120° oraz dwa noniusze. Wartość działki elementarnej noniusza wynosi 1'. Wartość działki elementarnej poziomnicy wynosi 30" [1].

-6-