79

79

oii Zwrócił uwagę na jej niejasność, wątpliwości (Jsposób uprawniony) do nauk społecznych, oraz-

ważania paradygmatów - przyjmowanie dwu dyskusyjnych JSrSKr _uki społeczne op.erają się na takim samym modelu jaknLk™odnicii informacja naukowa jest nauką społeczną.    przyrodnicze i (b) że

David Ellis w trzech artykułach [1991; 1992a- 1999h nn ,«i„» ■ paradygmatów obecnych w jednym z obszarów badawczy^ nauki mianowicie w teorii wyszukiwania (Information retrieval research). Skupił sie P^de wszystkim na pytaniu, czy w teorii wyszukiwania informacji funkcLują paradygmaty w swym węzszym, bardziej podstawowym znaczeniu. Innymi sło-wy- spróbował odnaleźć faktycznie przeprowadzone, konkretne badania naukowe, które stały się wzorcowym przykładem i punktem odniesienia do dalszych dociekań. W rezultacie wyróżnił dwa paradygmaty albo —jak sam powiada — quasi-paradygmaty: fizykalny (the physical paradigm) oraz kognitywny (the co-gnitive paradigm).

Paradygmat fizykalny nawiązuje do sposobów postępowania nauk przyrodniczych i technicznych. W tym nurcie wzorcem badawczym stały się sławne eksperymenty w Cranfield, prowadzone przy udziale Cranfield Imtitute of Technology od 1957 r., a polegające na porównaniu efektywności wyszukiwania przy użyciu różnych języków informacyjno-wyszukiwawczych. Sposób testowania języków (systemów) informacyjno-wyszukiwawczych wzorowany był na metodach badania sprawności urządzeń mechanicznych. Założono, iż kompletność oraz relewancja wyszukiwania są funkcją pewnych cech języków informacyjnych, zatem elementy te zmieniano w sztucznie utworzonych, ściśle kontrolowanych, warunkach laboratoryjnych i obserwowano rezultaty owych zmian.

Siła paradygmaiyczna opisanych eksperymentów wiąże się z tym, iż wskazują one, że można, w pewnym zakresie, traktować systemy informacyjno-wyszuki-wawcze tak jak systemy fizyczne — i to zarówno w odniesieniu do ich natury, jak i w kontekście adekwatnych dla ich badania metod. Co więcej, eksperymenty w Cranfield stały się podstawą rozwoju empirycznych dociekań w omawianej materii, m.in. dlatego, iż wykazano, że pewne pojęcia dotychczas używane do jakościowego opisu systemów informacyjnych dadzą się zoperacjonalizować.

W przypadku parady gmat u kognitywnego sytuacja nie jest już tak jasna. Nie da się tu wskazać konkretnych badań, które mogłyby stanowić wyraźny wzorzec, przykład dla następnych przedsięwzięć naukowych. Można jedynie pokusić się o sformułowanie pewnego ujęcia czy podstawowego założenia (co mogłoby ityć elementem paradygmatu w jego szerszym, słabszym znaczeniu) rzutującego na P°*t*powanie badaczy. W ogólnej postaci brzmi ono: „[...] każde przetwarzanie '"formacji, postrzeźcniowe albo symboliczne odbywa się za pośrednictwem systc-">u kategorii pojęciowych, które dla urządzenia przetwarzającego informację są *o<Wcm świata” [Ellis 1992a, s. 52, Bij. Wielu badaczy otwarete Paradygmatu kognitywnego (zob. podrozdział 5.1). Ujęcie to ^^walotatóe widocznym od lat siedemdziesiątych przeniesieniem uwagi zp technicznych na zagadnienia takie, jak heurystyka wysz    -    ■    ' ^

**»we czy interakcje człowiek - maszyna. Równic/ powszechnie dziś używane