524

PRZYSŁÓWEK

1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA DERYWATÓW PRZYSŁÓWKOWYCH

Do klasy przysłówków zalicza się leksemy nieodmienne, pełniące składniowo funkcję określającą względem czasowników lub przymiotników (przysłówków), semantycznie zaś informujące o właściwościach czynności, stanów, procesów, innych cech, a także o okolicznościach akcji, przede wszystkim o jej lokalizacji przestrzenno-czasowej. Nie należą więc do przysłówków wyrażenia predykatyw-ne typu duszno, mroźno, widno, występujące wyłącznie w funkcji orzeczeń. W wielu wypadkach predykatywy są identyczne formalnie z obocznymi przysłówkami, np. Było miło || Uśmiechnął się miło, Było smutno || Spojrzał smutno. Nie należą także do przysłówków wyrazy o kształcie przysłówkowym, ale pełniące funkcję partykuł, a więc nie będące określnikami predykatu: odnoszone do całych zdań (oczywiście, prawdopodobnie itp.) lub różnych części zdania (np. tylko, również).

Ze słowotwórczego punktu widzenia przysłówki stanowią w ogromnej większości (99%) wyrazy motywowane przez odpowiednie przymiotniki i są uważane za ich derywaty (np. ładnie *- ładny, pięknie *- piękny). Wśród nich pewna grupa ma motywację podwójną: przymiotnikową i rzeczownikową. Są to derywaty motywowane przez przymiotniki odrzeczownikowe {po aktorsku ‘w sposób aktorski’, ‘jak aktor’, po żołniersku ‘w sposób żołnierski’, ‘jak żołnierz’).

Inne typy przysłówków są znacznie mniej liczne: poza grupą niemotywo-wanych {dziś, jutro, teraz), głównie zaimkowych (tu, tam, tamtędy, wtedy), istnieje stosunkowo niewielka liczba (ok. kilkudziesięciu, a więc mniej niż 1 %) przysłówków motywowanych wyłącznie przez rzeczowniki, np. w górę, w tył, naprzód, zaraz. Nie są to derywaty w ścisłym sensie, ale adwerbializowane (leksykalizowane) konstrukcje składniowe (połączenia przyimkowe), pozostające w relacji semantycznej względem wyjściowych rzeczowników.

524