26669

Charakterystyczne dla renesansu dążenie do geometryzacji przestrzeni wyraziło się w ogrodach regularnym zarysem planu oraz podziałem terenu ogrodu na kwadratowe kwatery przedzielone drogami.

Zasada rozplanowania według ad ąuadratum wiąże się z praktycznym wykorzystaniem wiedzy z zakresu geometrii i była już znana w starożytności i w średniowieczu. Kwadratem posługiwano się przy ustalaniu harmonijnych proporcji różnych budowli, a następnie został on przeniesiony do planów ogrodów renesansu. Układ kwaterowy wywodzi się z ogrodu użytkowego. Poszczególne kwatery obsadzano obrzeżnie drzewami lub żywopłotami, a wypełniały je grzędy ziół i kwiatów. W bardziej rozwiniętych układach ogrodowych wnętrza kwater były wzbogacone basenami, fontannami, altanami i rzeźbami. Urządzano też labirynty i kopce widokowe. Układ dróg rozdzielających kwatery pod kątem prostym stanowił podstawę kompozycji. Ścieżki o geometrycznym zarysie rozmieszczone w polu kwater, wraz z żywopłotami kształtowany wzór ornamentu. W rozplanowaniu dróg i kwater jest podkreślany porządek osiowy. Kwatery stanowiły oddzielne jednostki przestrzenne, które następnie dla złączenia w jedną całość obejmowano motywem ramowym, często w postaci arkad lub okalających ogród murów stanowiących kompozycje architektoniczne. Geometryzacja przestrzeni ogrodowej objęła również ukształtowanie terenu. Dążono do tworzenia płaszczyzn wyrównanych; budowano więc tarasy płaskie lub nieco pochylone, o jednostajnym spadku.

Do charakterystycznych cech renesansowych ogrodów włoskich należy szerokie zastosowanie elementów wodnych, czemu sprzyjały warunki topograficzne. Bogata rzeźba terenu umożliwiała wielokrotne wykorzystanie wody w postaci fontann, różnego rodzaju kaskad i basenów wodnych umieszczanych na rozmaitych poziomach ogrodu. Ujmowane one były w bogatą architektonicznie ukształtowaną oprawę, połączoną z rzeźbą, czego wzorem są założenia ogrodowe will: d'Este, Lante czy też Caprarola.

W kompozycji ogrodowej główną funkcję pełniły budowle i rzeźby. One wyznaczały podstawowy podział ogrodu wytyczały kierunek i ograniczały przestrzeli, podporządkowując sobie elementy wodne i roślinne. Zróżnicowanie rzeźby terenu skłaniało do planowania założeń tarasowych a w związku z tym trzeba było budować mury oporowe i tarasy, rampy i schody. W miarę rozwoju kompozycji ogrodowej i ogarniania nią większych obszarów, udział i znaczenie elementów roślinnych wzrastały. Ogrody dziedzińcowe otoczone murem lub krużgankami (np. dziedziniec Bramanta w Belwederze) przekształciły się w epoce renesansu w obszerne założenia ogrodowe o bogatym i rozwiniętym układzie kompozycyjnym, zrównoważonym przestrzennie i akcentowanym dzięki udziałowi elementów roślinnych, jak np. w willi d’Este.

2