6700450135

tożsamości a w niektórych wypadkach dążeniem do autonomizacji bądź uniezależnienia się od dotychczasowego suwerena (państwa narodowego). Przykłady (również europejskie) konfliktów o podłożu społecznym - najczęściej religijnym oraz etnicznym, będących udziałem nie tylko krajów przechodzących proces transformacji systemowej, ale również wysoko rozwiniętych (by wspomnieć np. Hiszpanię - Kraj Basków, Wielką Brytanię -Irlandia Północna, Belgię czy Włochy - Liga Północna), pozwala na postrzeganie tego procesu nie tylko w kategoriach spadku po systemie totalitarnym.

Choć wskazane powyżej przykłady nie dają się zakwalifikować ściśle do zjawisk antyglobalizacyjnych, to ich przywołanie w kontekście procesów globalizacji ma określone znaczenie z dwóch przynajmniej powodów. Po pierwsze, konflikty etniczne i religijne w Europie Zachodniej są zadawnione, a osłabianie ich znaczenia przez tamtejsze, dość przecież dobrze ugruntowane demokracje, nie zawsze jest skuteczne. Mimo angażowania ogromnych środków na poprawę bezpieczeństwa lokalnych społeczności, mimo relatywnie wysokiej stopy życiowej, konflikty te trwają i w określonych warunkach nasilają się i są społecznie odczuwane. Po drugie, omawiane konflikty są przesłanką kształtowania się opozycyjnych wobec państwa organizacji, mających charakter konspiracyjny, których działania przybierają postać terroryzmu.

Rada Unii Europejskiej ustaliła w końcu 2001 roku listę organizacji terrorystycznych, których zwalczanie stanie się obowiązkiem każdego stowarzyszonego państwa. Podniesiono w ten sposób rangę i poziom przeciwdziałania zjawiskom, których państwa Unii Europejskiej wolały dotychczas nie eksponować na zewnątrz, zadowalając się okresowo wykazywaną zdolnością do zapewniania bezpieczeństwa na własnym terytorium - a ściślej pacyfikowania demonstracji, spektakularnego ścigania bojowników poszczególnych frakcji i grup oraz niekiedy, działaniami politycznymi. Na listę organizacji terrorystycznych włączono głównie grupy walczące o niepodległość Kraju Basków, Irlandii Północnej i Palestyny, ale zastrzeżono, że lista może być w każdej chwili uzupełniona. Warto tu przywołać konstatację, że nigdy wcześniej kraje "15" nie zgodziły się na przekazanie zasadniczych kompetencji w sprawach karnych Brukseli, gdyż uważały, że zagrozi to ich suwerenności. Dlatego przez lata członkowie włoskich "Czerwonych Brygad" czy baskijskiej ETA mogli bezkarnie mieszkać w Paryżu, a terroryści z IRA znajdowali schronienie w Irlandii. Dopiero szok wywołany zamachami w USA zmienił postawę państw "15".³⁸

Kluczową sprawą dla przyszłości Europy wydaje się zatem powodzenie procesów integracyjnych z jednoczesnym tworzeniem mechanizmów łagodzenia napięć etnicznych i narodowościowych na kontynencie. Jednym z istotnych problemów jest tu zagadnienie tożsamości, opartej o akceptację wspólnego systemu wartości, tworzącej platformę integracji. W tym właśnie obszarze widoczne są najpoważniejsze wyzwania edukacyjne w zakresie budowania tożsamości obronnej. Interesująco problem ten widzi Christian Meyer - Plath, który zadaje fundamentalne pytanie: Jaka etyka dla obronności w trzecim tysiącleciu.³⁹ Wskazuje przy tym na konieczność poszukiwania nie tylko wspólnych doraźnych interesów jako podstawy kreowania wspólnej obrony, ale przede wszystkim wspólnych Europejskich

³⁸    Unijna lista organizacji (w części jawnej - istnieje także jej wersja utajniona) obejmuje: Euskadi Ta Askatasuna (ETA - Kraj Basków i Wolność) - Hiszpania - GRAPO (Antyfaszystowskie Grupy Oporu 1. Października) - Hiszpania - Prawdziwa IRA - Irlandia Północna - Irlandzka Armia Kontynuacji (CIRA) -Irlandia Północna - Obrońcy Czerwonej Ręki (RHD) - Irlandia Północna - Stowarzyszenie Obrony Ulsteru -Bojownicy o Wolność Ulsteru (UDA - UFF) - Irlandia Północna - Ochotnicze Siły Lojalistyczne (LVF) ■ Irlandia Północna - Ochotnicy Orańscy (OV) - Irlandia Północna - Organizacja Rewolucyjna 17 Listopada - Grecja -Komórki Rewolucyjne - Grecja - Ludowa Walka Rewolucyjna (ELA) - Grecja - Islamski Dżihad - Palestyna -Ezzedin al-Kassem, organizacja zbrojna Hamasu ■ Palestyna. Dane podaję za Rzeczposptolita, 28.12.2001.

³⁹    Pytanie to sformułowano podczas wystąpienia autora podczas Dnia Studiów OCIPE w Strasburgu 24.04.1997 r. Ch. Meyer-Plath, Jaka etyka dla obronności w trzecim tysiącleciu, (w:) Przegląd Powszechny nr 5/97, s. 62-68.

15