8 (217)

Człowiek chory i jego rodzina Część III

wiedza i umiejętności członków rodziny

/funkqonowa-

struktura

' nie emocjo- /		\ rodziny \
sytuacja by- \ \towa rodziny		] sprawność / / fizyczna / . i psychiczna / \ członków /

funkcjonowanie społeczne członków rodziny

Schemat 2. Wydolność opiekuńczo-pielęgnacyjna rodziny

•    jaki powinien być kierunek zmiany,

•    kto w rodzinie może być kreatorem zmiany,

•    czy jest w stanie sama wpłynąć na zmianę niekorzystnych relacji,

•    czy też powinna korzystać z profesjonalnej pomocy specjalistów.

Ostatni punkt dotyczy pomocy udzielanej przez poradnie rodzinne i wychowawcze lub pomocy pochodzącej z innych źródeł, np. ze strony dalszej rodziny, przyjaciół, lekarza, nauczyciela, księdza lub innych grup samopomocy.

Ponadto diagnoza rodzinna powinna koncentrować się na określeniu opiekuń-czo-piclęgnacyjnych możliwości rodziny. Pielęgniarka, posiadając zgromadzone o rodzinie dane, powinna odpowiedzieć na na pytania:

•    Czy rodzina jest zdolna świadczyć opiekę i pielęgnować chorego, biorąc pod uwagę wszystkie możliwe czynniki ograniczające jej możliwości sprawowania opieki?

•    Który z czynników należy uznać za najsłabszy, a który za najkorzystniejszy?

•    Czy i w jakim zakresie pielęgniarka sama lub z pomocą innych osób, albo instytucji może wpłynąć na wzmocnienie czy kompensację najsłabszych czynników (np. nauczyć osobę chorą samoopieki i samopielęgnacji lub nauczyć rodzinę zasad opieki; uwzględnić stałą pomoc z zewnątrz z wskazaniem zakresu i czasu udzielanej pomocy, np. dostarczenie obiadów, towarzyszenie osobie chorej itp.)?

•    Czy i w jakim zakresie dodatkowo można wzmocnić pozytywne oddziaływanie korzystnych czynników?

•    Czy w niedalekiej przyszłości (diagnoza prognostyczna) należy przewidywać zmianę w obrębie wydolności opiekuńczej rodziny?

•    Jak temu zapobiec, jeśli przewidywane zmiany są niekorzystne?

Można zauważyć, że niektóre czynniki ograniczające możliwości opiekuńczo-pie-lęgnacyjne rodziny sprowadzają się głównie do fizycznego deficytu opieki. Po prostu faktycznie brak jest osoby, która tę pomoc jest w stanic realizować. Dotyczy to niektórych sytuacji związanych z kategoriami: struktura rodziny, sprawność fizyczna i psychiczna. Ten rodzaj deficytu w ograniczonym wymiarze występuje też w kategorii: funkcjo-

Rozdział 1___ Rodzina w sytuacji choroby

Schemat 3. Wydolność w zakresie struktury, sprawności i funkcjonowania społecznego członków rodziny

nowanie społeczne członków rodziny i może być zdefiniowane jako czasowa niedyspo-zycyjność rodziny. Oznacza ona, że w związku z pracą zawodową lub nauką szkolną członkowie rodziny, mimo pozytywnej postawy i chęci udzielenia pomocy, nie mogą zająć się swoim bliskim chorym. Z tego względu może wystąpić deficyt opieki ograniczony do kilku lub kilkunastu godzin w ciągu doby lub w wybranych dniach tygodnia.¹³⁴

Podejmując próbę rozwiązania problemu deficytu opieki, należy zapewnić pomoc z zewnątrz. Może to być pomoc ze strony dalszej rodziny, forma odpłatnej czy ochotniczej, lecz obligatoryjnej pomocy sąsiedzkiej, pomoc pracowników instytucji opiekuńczych, np. PCK, PKPS, osób z parafialnych grup charytatywnych organizacji pozarządowych, grup samopomocy itp. Pielęgniarka powinna bardzo dokładnie prześledzić tego typu ograniczoną dyspozycyjność rodziny i wraz z całą rodziną lub z poszczególnymi jej członkami określić, w jaki sposób można rozwiązać ten problem.

Z kolei niewydolność rodziny lub ograniczenia pielęgnacyjne związane z trudna sytuacją bytowa wymagają pomocy i decyzji, w zależności od ich rodzaju. Jeśli trudne warunki bytowe dotyczą kwestii utrzymania, zakupu leków, to niezbędne są rozwiązania zapewniające pomoc socjalną (zasiłki stałe, celowe, różne formy pomocy doraźnej, np. obiady w szkole nie tylko dla dzieci z rodzin ubogich, ale także dla dzieci rodziców przewlekle lub okresowo ciężko chorych). Jeśli ograniczenia pielęgnacyjne wiążą się z trudnościami lokalowymi, wówczas ich rozwiązanie powinno wiązać się z wprowadzeniem udogodnień w wykonywaniu czynności codziennego życia (np. zmiany wyposażenia kuchni, likwidowanie progów między pokojami, dodatkowe podjazdy, lepszy dostęp do łóżka przy pielęgnacji chorego itp.).

Należy też pamiętać o osobach zdrowych i uwzględniać ich potrzeby. Czasem może okazać się niezbędne, np.:

a)    dokonanie zmian w rozmieszczeniu osób zdrowych w mieszkaniu dla zabezpieczenia możliwego w określonych warunkach komfortu ich wypoczynku i relaksu,

b)    podjęcie różnego rodzaju zabezpieczenia osób zdrowych w sytuacji choroby zakaźnej w rodzinie (np. gruźlica, AIDS).

^UA Z. Kawczyńska-Battym, F. Olejniczak, Sprawność nieuleczalnie chorego i pomoc rodziny, Problemy Rodziny 1990, s. S, 7-11.