bau08

nie inna; to przestrzeń konstruowana, a nie dana przez Boga; sztuczna, a nie naturalna; przestrzeń określana za pomocą sprzętu mechanicznego, a nie bezpośrednio przez właściwości „żywego materiału”; rozumiana w kategoriach myślenia racjonalnego, a nic potocznego; narodowa, a nie lokalna.”⁶

Nowoczesna, konstruowana przestrzeń miała być twarda, stabilna, trwała i nie podlegająca negocjacji. Tkanką miał być beton i stal, a sieć torów kolejowych i autostrad - systemem krwionośnym. Autorzy nowoczesnych utopii nic odróżniali porządku społecznego od architektonicznego, jednostek i podziałów społecznych od terytorialnych; dla nich, podobnie jak dla ich współczesnych, którzy ponosili odpowiedzialność za porządek społeczny, klucza do uporządkowanego społeczeństwa należało szukać w organizacji przestrzeni. Całość społeczna miała być hierarchicznym układem coraz większych i bardziej pojemnych wspólnot lokalnych, ze stojącą na szczycie ponadlokalną władzą państwową, która nadzorowała całość, sama pozostając niedostępna i nie dająca się inwigilować.

Na tę przestrzeń, która została sztucznie skonstruowana pod względem terytorialnym, urbanistycznym i architektonicznym, nałożyła się przestrzeń trzeciego rodzaju: z pojawieniem się globalnej sieci informatycznej nastał czas cyberprzestrzeni. Jak twierdzi Paulo Yirilio, jej elementy „pozbawione są wymiaru przestrzennego, lecz wpisane w specyficzny rodzaj czasowości związanej z procesem błyskawicznego rozpowszechniania. Od tej chwili ludzi nie dzielą już przeszkody natury fizycznej ani dystans czasowy. Współpracujące ze sobą terminale komputerowe i monitory wideo sprawiają, że podział na t u i t a m nic już nie znaczy”⁷.

Jak większość twierdzeń na temat ludzkiej kondycji jako takiej - jednej i tej samej dla wszystkich ludzi - także powyższe zdanie nie jest w pełni prawdziwe. Możliwość

„współpracy terminali komputerowych” ma zróżnicowany wpływ na sytuację ludzi w zależności od ich położenia.

*    /•,    / nich, dosyć zresztą spora, nadal staje wobec „prze-

t/loul natury fizycznej i dystansu czasowego” jako przy-«/\n bezwględnych podziałów, których skutki psychologi-

•    /m sięgają znacznie głębiej niż kiedykolwiek przedtem.

NI IW A SZYBKOŚĆ, NOWA POLARYZACJA

A oto sedno sprawy: zniwelowanie odległości i / n .owych i przestrzennych dzięki technice nie tyle ujednoliciło ludzką kondy-

•    i . , ile ją spolaryzowało. Wyzwala ono bowiem •im I lóir jednostki z więzów terytorialnych i pewnym czynnikom konstytuującym wspólnotę nadaje sens eksterytorial-H\ iownoc/eśnie jednak samo odarte ze znaczenia teryto-ilnin. w którego granicach inni nadal pędzą życie, pozbawione /ostaje potencjału określania ludzkiej tożsamości. Są llid/a , ktor/y widzą w tym zapowiedź nic spotykanej dotąd w 111 u• • • i od fizycznych ograniczeń oraz niesłychanych IIHi/liwosei poruszania się i działania na odległość. Dla limy* li jednak wiąże się to z niemożnością wzięcia w posiali nile lokalnej rzeczywistości, od której mają małe szanse

odciąć, przenosząc w inne miejsce. Kiedy „odległości Mli |n/ nit znaczą”, także miejsca, które te odległości "M/|i lały, tracą znaczenie. Choć jednym wróży to swobo-tlv tworzenia znaczeń, innym zapowiada zepchnięcie ty „In //illK/eniowość”. Niektórzy mogą teraz, niezależnie

•    •.l inlr|Mia_t wyprowadzić się, kiedy zechcą, podczas gdy

E||PlimioII widzą tylko, jak lokalna rzeczywistość, którą doli #tinin . Liii. usuwa im się spod nóg.

I l/hli |**/,y przepływ informacji jest niezależny od jej ml •• |)rzemieszczanie się ciał i zmiana ich usytuowa-lllit w I>i rsli/.eni fizycznej jest znacznie mniej potrzebna

25