CCF20100407003

Podstawowe Czynniki Zagrożeń w Środowisku Pracy

składa się z mieszaniny kwarcu i krzemianów, również wiele technicznie ważnych surowców i produktów przemysłowych, takich jak szkło, porcelana, cement, talk, azbest, kaoliny, skalenie, gliny, sztuczne włókna mineralne i inne to krzemiany.

Krzemiany, z wyjątkiem krzemianów alkalicznych, są nierozpuszczalne w żadnym organicznym lub nieorganicznym rozpuszczalniku. Do grupy krzemianów należy większość pyłów przemysłowych o strukturze włóknistej. Przez mineralne pyły włókniste należy rozumieć pyły powstające przy wydobyciu, przeróbce i stosowaniu azbestu, innych naturalnych minerałów włóknistych oraz produkcji i stosowaniu sztucznych włókien mineralnych.

Cenne właściwości krzemianów zadecydowały o ich szerokim wykorzystaniu w przemyśle i budownictwie. Krzemiany o strukturze włóknistej zajmują tu czołową pozycję. Wykorzystane są w charakterze surowców do produkcji ceramiki szlachetnej i budowlanej. Azbest i minerały azbestopodobne mogą występować w metamorficznych skałach pochodzenia wulkanicznego i bardzo często towarzyszą złożom rud niklu, chromu, miedzi i złota, są obecne w granitach, bazaltach i innych skałach krzemianowych. Pospolite występowanie azbestu i minerałów azbestopodobnych prawie we wszystkich typach skal, jest przyczyną obecności tych minerałów w glebie, wodzie i w powietrzu obszarów, na których prowadzi się działalność związaną z wydobyciem omawianych minerałów. W rzeczywistości każda działalność górnicza, praca w kamieniołomach, budowa dróg, autostrad, tuneli i fundamentów, a nawet zwyczajna erozja skał i gleb, może być przyczyną emisji pyłów o strukturze włóknistej, w tym azbestu.

Duże znaczenie i szerokie zastosowanie mają glinokrzemiany, których najważniejszymi przedstawicielami są skalenie, kaoliny i gliny. Krzemiany te składają się z takich minerałów, jak: mikroklin i ortoklaz, illity, montmorylonit i inne.

Azbest i inne minerały włókniste

Azbest jest nazwą handlową i odnosi się do sześciu minerałów włóknistych z grupy serpentynu (chryzotyl) i amfibolu (krokidolit, amosyt i inne), co przedstawiono na rys. 10.1-1. Minerały te źle przewodzą ciepło i są względnie odporne na działanie czynników chemicznych. Światowa produkcja azbestu wynosi ok. 4 min ton rocznie.

Skład chemiczny chryzotylu jest jednolity, w przeciwieństwie do składu chemicznego amfibolowych odmian azbestu. Niektóre tlenki w ilościach śladowych są jednak w nim zawsze obecne jako wynik zanieczyszczenia podczas procesu tworzenia się minerału w skale macierzystej. Włókna elementarne chryzotylu są długie, elastyczne i zakrzywione, mają też tendencję do tworzenia wiązek o krzywoliniowym kształcie z rozczepionymi końcami. Włókna chryzotylowe występujące w przyrodzie mają długość od 1 do 20 mm, a wyjątkowo do 100 mm. Działanie kwasu na chryzotyl powoduje uwolnienie jonów magnezowych i tworzenie się pozostałości krzemowej. Włókna chryzotylowe mają pustą przestrzeń centralną. Ulegają one prawie całkowitemu rozkładowi w ciągu 1 godz., jeżeli umieścić je w ln kwasie solnym o temperaturze 95°C. Chryzotyl jest szczególnie wrażliwy na działanie kwasów. Na działanie wodorotlenku sodu jest natomiast bardziej odporny niż jakiekolwiek włókna amfibolowe. Azbest chryzotylowy stanowi 95% światowej produkcji azbestu.