CCF20100407007

Podstawowe Czynniki Zagrożeń w Środowisku Pracy

rażenia na pyły o strukturze włóknistej niezbędne jest natomiast określenie liczbowego stężenia włókien respirabilnych, tj. wdychalnych. Najważniejszym kryterium oceny narażenia populacji zatrudnionej w przemyśle są średnie ważone stężenia dla 8-godzinnego dnia pracy, określane z próbek pobranych w strefie oddychania lub w jej pobliżu. Dla populacji generalnej, za miarodajne uznaje się średnie dobowe i średnie roczne stężenia pyłu w powietrzu.

Pobieranie próbek powietrza może być wykonane za pomocą przyrządów stacjonarnych w określonym stałym punkcie środowiska pracy lub za pomocą przyrządów indywidualnych z głowicą pomiarową usytuowaną w strefie oddychania (tj. możliwie blisko dróg oddechowych pracownika), zainstalowanych na osobie pracownika.

Zarówno w przypadku metod wagowych, jak i liczbowych strategia pobierania próbek jest podobna, różnice dotyczą natomiast postępowania analitycznego po pobraniu próbek, które w przypadku metod wagowych sprowadza się do ważenia z dokładnością do co najmniej + 0,1 mg, a w przypadku metod liczbowych - do analizy mikroskopowej.

Pomiary stężenia pyłu w środowisku pracy najczęściej są oparte na filtracji powietrza przez filtry analityczne (membranowe, włókninowe, z mikro włókien szklanych i inne) o bardzo wysokiej sprawności (99% dla cząstek o wymiarze 1 (im), które ponadto powinny być niehigroskopijne i charakteryzować się niewielkimi oporami przepływu powietrza.

Pomiar stężenia całkowitego pyłu

Najprostszą metodą pomiaru stężenia pyłu jest oznaczanie całkowitej masy pyłu w jednostce objętości powietrza. Jednakże wynik takiego pomiaru stężenia całkowitego w dużej mierze zależy od obecności dużych cząstek pyłu, które w patogenezie chorób wywoływanych przez pyły odgrywają mniejszą rolę, gdyż nie mogą przenikać do pęcherzykowego obszaru płuc. Natomiast udział drobnych cząstek - tzw. frakcji respirabilnej (wdychalnej) - w pyle całkowitym, zmienia się w bardzo szerokim zakresie: od poniżej 5% do ponad 50%. Tym samym pył całkowity nie jest dobrym wskaźnikiem narażenia na działanie pyłów pylicotwór-czych. Dlatego w ocenie ryzyka rozwoju pylicy płuc powszechnie uznanym postępowaniem jest indywidualny pobór powietrza w strefie oddychania pracownika i określenie stężenia frakcji respirabilnej pyłu.

Pomiar stężenia frakcji respirabilnej pyłu

Oznaczenie stężenia frakcji wdychalnej pyłu jest możliwe przez zastosowanie odpowiednich selektorów wstępnych (elutriatory, mikrocyklony), które rozdzielają pobierane cząstki pyłu na dwie frakcje. Frakcja dużych cząstek nie przenikająca do pęcherzykowego obszaru płuc jest zatrzymywana w selektorze, a frakcja respirabilna - na filtrze analitycznym zamocowanym w głowicy pomiarowej znajdującej się za selektorem wstępnym.

W celu oznaczenia stężenia pyłów o strukturze włóknistej, filtry są analizowane w mikroskopie optycznym z wykorzystaniem techniki fazowo-kontrastowej. Do tego celu mogą być wykorzystane tylko te filtry, które można uprzezroczystnić, i które są wykonane z materiału o współczynniku załamania światła zbliżonym do współczynnika załamania światła zliczanych cząstek pyłu.