CCF20110124002

Osobowość jako wynik odbicia

i akceptowalnej tożsamości. Innymi słowy, osobowość jest

^wynik_iern

odbicia, mianowicie odbija ona postawy przyjmowane najpierw wob_e niej przez znaczących innych.⁶ Jednostka staje się tym, za ko ° uważają ją, w kontaktach z nią, jej znaczący inni. Nie jest to pro_Cg° jednostronny i mechaniczny. Wymaga on pogodzenia identyfikuj

przez innych i samoidentyfikacji oraz tożsamości obiektywnie

Identyfikacja jednostki ze znaczącymi innymi

Popi

Pojęcie

„tożsamości"

Dostrzeżenie ról i postaw w ogóle

sanej i tożsamości subiektywnie przyswojonej. Tego rodzaju dialek tyka, występująca każdorazowo, kiedy jednostka identyfikuje _s j z jej znaczącymi innymi, jest — jak widzieliśmy — konkretny^ odbiciem w życiu jednostkowym tej ogólnej dialektyki społeczeństwa o której już mówiliśmy.

Jakkolwiek szczegóły tej dialektyki mają oczywiście duże znaczenie dla psychologii społecznej, rozwijanie jej konsekwencji dla teg₀ typu teorii wykraczałoby poza nasze obecne zamierzenia.⁷ Najważniejszy dla naszych obecnych rozważań jest fakt, że jednostka przejmuje nie tylko role i postawy innych, ale w trakcie tego samego procesu przejmuje ich świat. W istocie tożsamość daje się obiektywnie określić jako umiejscowienie w pewnym świecie i jedynie w r a z z tym światem może zostać subiektywnie przyswojona. Mówiąc inaczej, do identyfikacji dochodzi zawsze w obrębie określonego świata społecznego. Dziecko uczy się, że jest tym, kim jest nazywane. Każde imię wiąże się z klasyfikacją, która z kolei wnioskuje o wyznaczonym umiejscowieniu społecznym⁸. Uzyskanie tożsamości wiąże się z przypisaniem do określonego miejsca w tym świecie. Wraz z subiektywnym przyswajaniem tej tożsamości przez dziecko (jestem John Smith) przyswajany jest świat, na który ta tożsamość wskazuje. Subiektywne przyswojenie tożsamości i subiektywne przyswojenie świata społecznego są tylko różnymi aspektami tego samego procesu internalizacji, w którym pośredniczą ci sami znaczący inni.

Socjalizacja pierwotna prowadzi do stopniowego abstrahowania w świadomości dziecka od ról i postaw określonych innych i dostrzeżenie ról i postaw w ogóle. Tak na przykład, w procesie internalizacji norm następuje przejście od: „Mama jest na mnie w tej chwili zła” do: „Mama jest na mnie zła, kiedykolwiek rozleję zupę”. Ogólność norm ulega subiektywnemu rozszerzeniu, w miarę

6.    Nasza koncepcja osobowości jako odbicia pochodzi zarówno od Cooleya, jak i Meada. Jej korzenie można znaleźć w analizie „osobowości społecznej" Wiliama Jamesa w Principia of Psycholog,'.

7.    Jakkolwiek nie możemy się nad tym zatrzymywać w tej chwili, można by wiele powiedzieć na temat możliwości autentycznie dialektycznej psychologii społecznej. Byłaby ona równie ważna dla antropologii filozoficznej, jak dla socjologii. W rezultacie takiej psychologii społecznej (zasadniczo o orientacji Meadowskiej, ale z dodatkiem ważnych elementów innych nurtów myśli społecznej) nie byłoby już w socjologii potrzebne poszukiwanie wątpliwych teoretycznie powiązań z psychologizmem, czy to Freudowskim, czy behawiorystycznym.

8.    Na temat klasyfikacji zob. Claude Lćvi-Strauss, Myśl nieoswojo na, PWN, Warszawa 1969, s. 203 i nast.

Peter L. Berger, Thomas Luckmann

jak

dalsi znaczący inni (ojciec, babka, starsza siostra itd.) popierają

^J^₆g_arywną postawę matki wobec rozlewania zupy. Decydujący krok adchodzi, kiedy dziecko uzmysławia sobie, że każdy jest przeciwny rozlew³¹¹ iu zupy, i norma ulega generalizacji do postaci: „Nie wylewa _się zupy”, P^rzy czym to „się” odnosi ono do samego siebie jako części ogólności, obejmującej w zasadzie wszystko w społeczeństwie, tyle, o ile jest to ważne dla dziecka. To abstrahowanie od ról .postaw konkretnych znaczących innych jest nazywane uogólnionym Innym-⁹ Jego ukształtowanie się w świadomości oznacza, że jednostka identyfikuje się już nie tylko z konkretnymi innymi, ale z ogółem innych, czyli ze społeczeństwem. Jedynie dzięki tej uogólnionej identyfikacji jej własna samoidentyfikacja uzyskuje stabilność i ciągłość. Osiąga ona w ten sposób nie tylko tożsamość wobec tych czy tamtych znaczących innych, ale tożsamość w ogóle, którą subiektywnie postrzega się jako pozostającą bez zmian niezależnie od tego, z jakimi innymi, znaczącymi czy też nie, ma się do czynienia. Ta tożsamość o nowej spójności obejmuje rozmaite zinternalizowane role i postawy, włączając w to, wśród wielu takich ról i postaw, samoiden-tyfikację jako tego, kto nie rozlewa zupy.

Ukształtowanie w świadomości uogólnionego innego zaznacza decydującą fazę socjalizacji. Wiąże się ono z internalizacją społeczeństwa jako takiego i powstałej w nim rzeczywistości obiektywnej oraz równocześnie z subiektywnym ustanowieniem spójnej i trwałej tożsamości. Społeczeństwo, tożsamość i rzeczywistość kształtują się subiektywnie w tym samym procesie internalizacji. Kształtowanie to przebiega wraz z internalizacją języka. W gruncie rzeczy, w świetle dotychczasowych uwag dotyczących języka jest jasne, że język stanowi zarówno najistotniejszą treść, jak i najważniejsze narzędzie socjalizacji.

Kiedy w świadomości ukształtuje się uogólniony inny, między rzeczywistością obiektywną i subiektywną wytwarza się swego rodzaju symetria. To, co jest rzeczywiste „na zewnątrz”, nawiązuje do tego, co jest rzeczywiste „wewnątrz”. Rzeczywistość obiektywna może być łatwo „przełożona” na rzeczywistość subiektywną i vice versa. Zasadniczym środkiem tego nieustannego procesu tłumaczenia w obie strony jest oczywiście język. Trzeba jednak podkreślić, że odpowied-niość między rzeczywistością obiektywną i subiektywną nigdy nie może być całkowita. Dwie te rzeczywistości korespondują ze sobą, jednak nie pokrywają się. Zwykle „dostępne” jest znacznie więcej rzeczywistości obiektywnej niż jej zakres zinternalizowany w jakiejkolwiek jednostkowej świadomości. Jest tak po prostu dlatego, że treść internalizacji jest zdeterminowana społecznym podziałem wiedzy. Żadna jednostka nie internalizuje wszystkiego, co w jej społeczeństwie

Uogólniony inny

Decydująca faza socjalizacji

Język jako treść i narzędzie socjalizacji

Rzeczywistość obiektywna i rzeczywistość subiektywna

Społeczny podział wiedzy

9. Pojęcie „uogólnionego innego” jest tutaj używane dokładnie w tym samym znaczeniu, co u Meada.

Internalizacja rzeczywistości