CCF20110215012

Strategia krytyczna wymaga od ucznia wartościującego ustosunkowania się do konkretnych przykładów użycia języka, tzn. wychwycenia błędów i w dalszej kolejności poprawienia ich. W zadaniach pojawiają się takie modelowe operatory, jak: oceń, znajdź i popraw, wybierz (poprawne formy), sprawdź (czy jest zgodne z normą). Podejmując tego typu czynności, uczeń musi posłużyć się swoją wiedzą normatywną: gramatyczną, ortograficzną i interpunkcyjną:

„Podkreśl w tekście poprawne formy zaimków: Przez chwilę stałam niezdecydowana, a potem podeszłam do jego/niego/go.

„1) Przeczytaj napisany przez Ciebie tekst, sprawdzając go pod kątem poprawności fleksyjnej. Podkreśl wyrazy, których odmiana wzbudziła Twoje wątpliwości. 2) Sprawdź pisownię wszystkich podkreślonych wyrazów w słowniku ortograficznym [?! - J.N.] lub w słowniku poprawnej polszczyzny. 3) Przekreśl w swojej pracy błędy i zapisz nad nimi poprawne formy”, „Wyjaśnij, na czym polegają błędy w poniższych zdaniach i popraw je: Z dnia na dzień zachowywał się bardziej sympatyczniej. Mówił najwyraźniej od wszystkich”.

Zdarzają się także zadania (choć jest ich stosunkowo niewiele, a szkoda), wymagające od ucznia oceny stylistycznej tekstu (a następnie korekty):

„Strony biernej nie można nadużywać. Popraw poniższą wypowiedź, zmieniając w odpowiednich miejscach stronę bierną na stronę czynną. Usuń niepotrzebne powtórzenia: W powieściach Małgorzaty Musierowicz dom został opisany jako miejsce przyjazne, rodzina została przedstawiona jako świadek dorastania, rodzice pokazani zostali jako osoby wskazujące to, co w życiu ważne. W całym cyklu został zaprezentowany pogląd, że trzeba zauważać drugiego człowieka i umieć wyciągnąć do niego pomocną dłoń. Ukazany został życiowy optymizm”.

We wszystkich zadaniach uruchamiających strategię krytyka uczniowie pracują na materiale językowym (wypowiedzeniach, tekstach) spreparowanym dla potrzeb edukacyjnych, obrazującym pewne typowe problemy ujawniające się w użyciu języka jako narzędzia komunikacji. Jest to etap pośredni w procesie dydaktycznym, w rzeczywistości chodzi o kształtowanie umiejętności świadomej i krytycznej refleksji nad tekstem cudzym, a przede wszystkim własnym. Trzeba jednak podkreślić, że są to czynności trudne dla ucznia, wymagają bowiem odpowiednio rozwiniętej kompetencji językowej, przy tym nauczyciel musi być przekonany, że poziom wiedzy, jaką dysponuje uczeń, pozwala mu wykonać poprawnie zadanie.

Dobór strategii a model uczenia (się) o języku

Opisane strategie dochodzenia do wiedzy o języku/językowej są wspólne dla „starej”

13