CCF20140127009 (4)

344

Księga druga. Przyczyny społeczne i lypy społeczne

się do Konkretnego obiektu, kiedy nie Jest pewne, żc: będzie mogło zachować to, co je przyciąga? Anomia bowiem jest podwójna. Podobnie jak podmiot, który nie oddaje się ostatecznie, nie posiada niczego całkowicie. Niepewna przyszłość, której towarzyszy jego własne nieokreślenie, skazuje go zatem na ciągłą mobilność. Wszystko to wywołuje stan niepokoju, wzburzenia i niezadowolenia, który z pewnością zwiększa możliwość popełnienia samobójstwa.

(Tymczasem rozwód osłabia regulację małżeńską. Tam, gdzie jest ustanowiony, a przede wszystkim tam, gdzie prawo i obyczaje w nadmiernym stopniu go ułatwiają, małżeństwo to osłabiona forma małżeństwa; to gorsze małżeństwo. Jego skutki nie mogą zatem być równie pozytywne. Granica, którą małżeństwo stawiało pragnieniu, nie ma już dawnej trwałości; ponieważ można ją łatwiej zlikwidować i przesunąć, mniej energicznie powściąga się uczucia, co z kolei sprawia, że w większym stopniu zmierzają one do przekroczenia tej granicy. Namiętności z większym trudem zgadzają się na sytuację, w jakiej się znalazły. Spokój i równowaga moralna, która była silą męża, stąje się więc mniejsza; zastępuje ją w pewnej mierze stan niepokoju, który przeszkadza mężczyźnie zadowalać się tym, co ma. Jest on zresztą tym mniej skłonny do przywiązywania się do teraźniejszości, w im mniejszym stopniu ma w niej zapewnione zadowolenie. Przyszlośćjest mniej pewna. Nie można być silnie powstrzymywanym przez więź, która w każdej chwili może ulec zerwaniu zjed-nej lub drugiej strony. Nie można nie kierować swojego spojrzenia poza miejsce, w którym się jest, kiedy nie czuje się stałego gruntu pod nogami. Właśnie dlatego w krajach, w których małżeństwo jest znacznie łagodzone przez rozwód, odporność żonatego mężczyzny jest w nieunikniony sposób mniejsza. W takim systemie jego sytuacja jest podobna do sytuacji kawalera, nie może on nie utracić niektórych swoich korzyści. W wyniku tego zwiększa się całkowita liczba samobójstw¹⁷. |

¹⁷ Czyjednak można powiedzieć, że tam. gdzie rozwód nie łagodzi małżeństwa, ściśle monogamiczne zobowiązanie nie wywołuje wstrętu? Oczywiś-

To następstwo rozwodu dotyczy Jednak małżonka, a nie małżonki. W istocie potrzeby seksualne kobiety mają charakter mniej umysłowy, ponieważ, ogólnie, jej życie umysłowe jest mniej rozwinięte. Potrzeby te mają większy związek z wymaganiami organizmu, nie przewyższają ich, lecz raczej są im podporządkowane, i dlatego znąjdują w nich skuteczny hamulec. Kobieta jest bardziej niż mężczyzna zależna od instynktu i dlatego, aby znaleźć ciszę i spokój, wystarczyjej postępowanie zgodnie z nim. Tąk ścisła regulacja społeczna jak regulacja małżeństwa, a zwłaszcza małżeństwa monogamicznego, nie jest jej więc potrzebna. Taka dyscyplina, nawet tam, gdzie jest użyteczna, ma swoje złe strony. Ustalając raz na zawsze sytuację małżeńską, przeszkadza w zerwaniu małżeństwa bez względu na wszystko, co może się zdarzyć. Zamykając horyzont, wyklucza wszystkie wyjścia i zakazuje wszelkich, nawet uzasadnionych nadziei. Mężczyzna cierpi

'

wskutek tej niezmienności, ale jego cierpienie jest z nadwyżką wynagrodzone przez korzyści, jakie czerpie z drugiej strony. Ponadto obyczaje dają mu pewne przywileje, które pozwalają mu w pewnej mierze zmnięjszyć surowość reżimu. Natomiast d(a kobiety nie ma rekompensaty ani ulgi. Monogamia jest dla niej ścisłym, niczlagodzonym przez nic zobowiązaniem. Ponadto kobieta, przynajmniej nie takjak mężczyzna, nie potrzebuje małżeństwa, aby ograniczyć swoje pragnienia, które są ograniczone w naturalny sposób, i nauczyć się czerpać zadowolenie ze swojego losu. Monogamia przeszkadza jej natomiast w zmianie sytuacji, kiedy staje się ona niemożliwa do zniesienia. Zasada małżeństwa jest więc dla kobiety utrudnieniem, które nie daje wielkich korzyści jTa wszystko, co rozluźnia i łagodzi małżeństwo, może tylko poprawić jej położenie. Dlatego więc rozwód ją chroni i dlatego chętnie po niego sięga. Tak więc stan anomii małżeńskiej, spocie taki rezultat wystąpi na pewno, jeżeli przestanie się odczuwać moralny charakter zobowiązania. W rzeczy samej nie chodzi tylko o to, aby regulacja istniała, ale aby była akceptowana przez ludzi. Inaczej mówiąc, jeżeli regulacja ta przestaje mieć autorytet moralny i utrzymuje się jedynie silą bezwładu, przestaje odgrywać pożyteczną rolę. Przeszkadza i jest mało użyteczna.