CCF20140127015 (4)

276

Księga druga. Przyczyny społeczne i typy społeczne

tych, którzy zmarli z powodu choroby lub ze starości. Taki sam obyczaj długo utrzymywał się w Indiach. Możliwe, że pobłażliwość wobec śmierci nie znajduje odzwierciedlenia w Wedach, ale jest z pewnością bardzo dawna. W związku z samobójstwem Kala-nusa Plutarch pisze: „Poświęcił się sam, zgodnie z tym, do czego skłoni! go obycząj krąjowych mędrców"^{1 2}, a Kwintus Kuręjusz: „ Istnieje wśród nich rodzaj dzikich i nieokrzesanych ludzi, którym nadają nazwę mędrców. W ich oczach przewidzenie dnia śmierci jest chwalebne i każą się palić żywcem, kiedy tylko podeszły wiek lub choroba zaczynają im dokuczać. Uważają, że śmierć, kiedy się jej oczekuje, jest hańbą dla życia. Ogień zostałby skalany, gdyby nie otrzyma! człowieka, który jeszcze oddycha"⁰. Podobne fakty sygnalizowano na Fidżi³, na nowych Hybrydach, w Mandze itp.⁴. W Keos ludzie, którzy przekroczyli pewien wiek, zbierali się na uroczystej uczcie i z głową przybraną kwiatami radośnie pili cykutę⁵. To samo praktykowano wśród Troglodytów⁶ i Seresów, cenionych przecież za moralność⁷. f

Wiadomo, że u tych samych ludów nie tylko starcy popełniają samobójstwo, ale też wdowy są często do niego zobowiązane po śmierci mężów. Ta barbarzyńska praktyka jest tak zakorzeniona w hinduskich obyczajach, że przetrwała mimo wysiłków Anglików zmierzających do jej zniesienia. W 1817 roku tylko w prowincji Bengalu zabiło się 707 wdów, a w 1821 roku w całych Indiach było 2366 takich przypadków. W innych społeczeństwach

istnieje reguła, że Kiedy Książe lub przywódca umiera, służba nic może go przeżyć. TaK było w dalii. Pogrzeby wodzów, jaK mówi Henri Martin, były Krwawymi heKatombami — uroczyście palono ich stroje, broń, Konie i ulubionych niewolniKów. Do nich przyłączali się oddani wojownicy. Którzy nic zginęli w ostatnim boju ^{8 9}. Wojownik nigdy nic mógł przeżyć swojego wodza. U Achantów po śmierci Króla jego urzędnicy musieli umrzeć^,3. Tald sam obyczr\j zaobserwowano na liawąjach *⁴.

I Samobójstwo zatem z pewnością występuje często u ludów^ pierwotnych. Ma jednak szczególne cechy. Wszystkie fakty, Które -przedstawiliśmy, należą w gruncie rzeczy do trzech następujących Kategorii:

^v 1. Samobójstwa mężczyzn, Którzy doszli do progu starości lub zachorowali;

2. Samobójstwa kobiet po śmierci mężów;

3. Samobójstwa wasali lub sług po śmierci wodzów lub pa

nów.

Samobójstwo w każdym z tych przypadków nie wynika z tego, że jednostka daje sobie do tego prawo, ale z tego, że jest zobowiązana do samobójstwa. Jeżeli .nie.sp.ei.ni tego obowiązku, zostaje ukarana niesławą, a także, bardzo często, karami religijnymi. Niewątpliwie kiedy mówi się nam o starcach zadających sobie śmierć, jesteśmy w pierwszej chwili skłonni sądzić, że przyczyna tego leży w znużeniu lub w cierpieniach zwykłych dla tego wieku. Gdyby jednak naprawdę te samobójstwa nie miały innej przyczyny, gdyby jednostka zabijała się tylko dlatego, aby wyzwolić się z (rudnego do zniesienia żyda, nie. musiałaby lego czynić —

Plutarch z Cheronei, Żywoty stawnych mężów, przełoży! i komentarzem opatrzył Mieczysław brożek, Zakład narodowy Im. Ossolińskich, Wrocław 1930 (wyd. A zmień.).

⁸ Ku rej usz. Kwintus Kufus, Historia Aleksandra Wielkiego, przekład zespołowy pod red. Lidii Winniczuk, PWH, Warszawa 1976, VIII, 9.

Zob. Wyatt, 0111, Myths and Songs of IIic South Pacific, Henry S. King, London 1876, s. 163.

Frazer, James Oeorge, Złota gałąź, przełożył Henryk Krzeczkowski, PIW, Warszawa 1996, wyd. 6, L. 1, s. 216 i nast.

°Slral>o, Clóngraphle, par. ''186. bilon, V.11. 337.

DIOdorus Slculus, lilbllolllóyue hlstorliyii'. de. Diodom de. Sidle, trąd. nouv. avcc unc prćf. des notes ct un lndcx par Pcrd. lloclcr, Lcs hcllcs lettres, Parls, t. 3, s. 33, par. 5 i 6.

Pomponius, Mela, De situ orbis, III, 7.

Martin, Henri, IHstolre de France depuls les temps les plus reculćsju-squ'en 1789, Purnc, Parls 1855, 4 wyd, 1, 81. Zob. Cezar, Oajusz Juliusz, Wojna galijska, przełożył i opracował Eugeniusz Konik, Ossolineum, Wrocław-Kraków 1978, VI, 19.

Zob. Spencer, Herbert, Dcscrlptlue Soclology, or Oroups of Soclolog-Ical Facis, Williams and Norgnle, l.nndon, Kdinburgh 1873- 1882, I. 2, s. 14(1 (wyd. polskie: Zasady soę/o/og/l, streścił Antoni Wróblewski, nakładem I drukiem A. Aida, Warszawa 1907).

^1/1 Zob. Jan/cs, James J., Iltstory o/' Ihe llawallan or Sand wieli Islands, Hitchcock, Honolulu 1847, 3 wyd., s. 108.