CCF20140127033

228 Księga druga. Przyczyny społeczne i typy społeczne

uprzywilejowana płeć w stanie małżeńskim zmienia się w zależności od społeczeństwa i że sama różnica między wskaźnikiem dla dwóch płci zmienia się w zależności od charakteru bardziej uprzywilejowanej płci. Dalej napotkamy fakty potwierdzające to prawo.

4. Wdowieństwo zmniejsza współczynnik zabezpieczenia małżonków obu płci, ale najczęściej nie znosi go całkowicie. Wdowcy popełniają więcej samobójstw niż mężczyźni żonaci, ale na ogól mniej niż kawalerowie. W pewnych przypadkach ich współczynnik wzrasta nawet do 1,60 i 1,66. Podobnie jak współczynnik dla żonatych mężczyzn, zmienia się wraz z wiekiem, ale zmiana ta nie jest systematyczna i nie można wykryć jej zasady.

Podobnie jak w przypadku małżonków, współczynnik zabezpieczenia wdowców w stosunku do kawalerów ulega zmianie wraz z płcią, \l\le Francji uprzywilejowani są mężczyźni; średni współczynnik dla nich wynosi 1,32, podczas gdy dla wdów spada poniżej jedności i wynosi 0,84, czyli o 37% mniej. Ale w Oldenburgu uprzywilejowane są kobiety, podobnie jak w małżeństwie; ich sytuację określa średni współczynnik 1,07, natomiast współczynnik dla wdowców jest mniejszy od jedności i wynosi 0,89, czyli o 17% mniej. Podobnie jak w stanie małżeńskim, kiedy nąj-bardzlcj zabezpieczona jest kobieta, różnica między płciami jest mniejsza niż tam, gdzie uprzywilejowany jest mężczyzna. Możemy

zntem powiedzieć, że upr/jjiulltiJouHma płeć u» słnnlt:

wdowieństwa zmienia się w zależności od społeczeństwa l że wielkość różnicy między wskaźnikiem dla dwóch pici zmienia się zależnie od charakteru pici bardziej uprzywilejowanej. \

Po ustaleniu faktów należy postarać się o ich wyjaśnienie.

II

(Odporność, z której korzystają małżonkowie, można przypisać tylko jednej z dwóch następujących przyczyn. Po pierwsze może ona wynikać z oddziaływania środowiska domowego. W takim wypadku rodzina poprzez swój wpływ neu-tralizowalaby skłonność do samobójstwa lub przeszkadzałaby w jego wystąpieniu.

Po drugie może ona wynikać z tego, co nazwiemy tu doborem małżeńskim. W rzeczy samej małżeństwo dokonuje pewnego wyboru wśród całej ludności. Ślubu nie zawiera ten, kto chce; ma się mało możliwości założenia rodziny, kiedy nie ma się pewnych właściwości związanych ze zdrowiem, majątkiem czy moralnością. Ludzie, którzy nie mają tych właściwości — chyba że zaistnieje wyjątkowy zbieg sprzyjąjących okoliczności — są więc, chcąc nie chcąc, odrzuceni do klasy kawalerów, która przez to obejmuje wszystkie ludzkie pozostałości w kraju. To w niej spotyka się ludzi ułomnych, nieuleczalnie chorych, zbyt biednych lub cierpiących na notoryczne dolegliwości. Jeżeli ta część populacji stoi o tyle niżej od pozostałej,jest rzeczą naturalną, żejej niższość przejawia się poprzez większą śmiertelność, popełnianie większej liczby przestępstw i w końcu przez większą skłonność do samobójstwa. W myśl tego założenia rodzina nie chroni przed samobójstwem, przestępstwem czy chorobą, lecz małżonkowie są uprzywilejowani dlatego, że tylko oni zostali dopuszczeni do życia rodzinnego, które daje znaczne gwarancje zdrowia psychicznego i moralncgo.l

Wydąjc się, że licrtillon waha się między tymi dwoma wyjaśnieniami I przyjmuje Je jednocześnie. Natomiast Letourneau w późniejszej pracy Ćuolution clii marlage. et cle la familie¹ zdecydowanie. wybiera lo drugie. Nie zgadza się z tym. aby w niezaprzeczalnej wyższości ludzi, którzy zawarli związek małżeński, widzieć następstwo i dowód wyższości stanu małżeńskiego, Nie doszedłby tak prędko do tego wniosku, gdyby tak pobieżnie nie obserwował faktów.

. Niewątpliwiejest dosyć prawdopodobne, że ludzie w stanie małżeńskim mają na ogól lepsze warunki fizyczne i moralne niż kawalerowie. Nic jest jednak tak, że dobór małżeński dopuszcza do ślubu jedynie elitę ludności. Przede wszystkim należy wątpić, aby ludzie bez majątku i bez stanowiska żenili się zdecydowa-

Letourneau, Charlcs-Jcan-Marlc, l/fiuotullon elit imirlayc cl dc ta /Umilić, A. Dclńhayc et (i. Lecrosnicr, Paris 1080, s. 46.