CCF20110308005

296 Część V. W kręgu zagadnień językowych

»wykorzystać« odniesienie do życia młodocianego odbiorcy, dzięki któremu dzieło ma szansę pozostać »żywe«”.³⁵ Co istotne, dialog kultur na lekcjach polskiego, który toczy się między tekstem kultury dawnej (tradycyjnej) a współczesnym czytelnikiem w sposób zaprojektowany przez zadanie postawione przed uczniem, zyskuje wymiar ogólnohumanistyczny: wzbogaca ucznia, jego „bycie człowiekiem”, nie tylko w aspekcie poznawczym, ale także aksjologicznym i ideowym.

¹⁵ B. M y r d z i k, O roli tradycji..., s. 172.

Dawne wzory edukacji retorycznej oraz współczesne nurty retoryki a edukacja ponadgimnazjalna

Teoretycy retoryki twierdzą, iż „żyjemy w retorycznym środowisku i w retorycznych czasach”.¹ Jeśli przyjmiemy, że przynajmniej w części twierdzenie to jest prawdziwe, to każdy, kto jest związany z nauczaniem, natychmiast może pomyśleć, co ja robię, co robi szkoła, aby przygotować uczniów do życia w takim środowisku. Zacznijmy jednak od początku. Podstawowym problemem, jeśli chodzi o edukację retoryczną współcześnie, jest podejście do retoryki, jej rozumienie, postrzeganie jej przydatności, a także definiowanie dziedziny/retoryki. To właśnie definicja, jej wyobrażenie w umyśle ludzkim stanowi podstawę wszystkich decyzji, które następują później. Zatem, jakie rozumienie terminu retoryka podpowiadają ogólnodostępne źródła:

1.    Wielka encyklopedia PWN: „1. sztuka artystycznego (podkreślenia M. S) posługiwania się mową, wynikająca z wrodzonych i nabytych zdolności mówcy 2.zbiór sko-dyfikowanych norm i zasad tworzących teoret. podstawy owej sztuki, wydobyty z dzieł oratorskich i służący określonym etyczno-naukowym ideałom”.²

2.    Uniwersalny słownik języka polskiego: „1. a) sztuka wymowy, krasomówstwo b)nauka zasad sprawnego i pięknego wysławiania się, obejmująca prawidła doboru słów, konstrukcji zdań, umiejętność argumentacji itp. 2. styl propagandy politycznej, zwykle oceniany negatywnie”.³

3.    Inny słownik języka polskiego: „1. sztuka i teoria wygłaszania mów, zajmująca się wykorzystywaniem różnych środków wzmacniających siłę wypowiedzi, nadających jej ozdobny iwzniosły charakter. Retoryka rozwija się głównie w starożytności 2. wyszukany sposób mówienia, mający na celu przekonanie słuchacza do czegoś. Słowo często używane z dezaprobatą”.⁴

Jaki obraz wyłania się z analizy tych definicji? Otóż retoryka to coś dawnego, co rozwijało się w starożytności (rozumiemy, że obecnie nie). Potrzebna jest ona komuś, kto często ma okazję przemawiać, chce wypowiadać się w sposób ozdobny i wzniosły. Ma ona także swoje

1

   A. D. ] a r o s z y ń s k a, Krytyka retoryczna w Stanach Zjednoczonych. Zarys dziejów i najnowsze kierunki badawcze, „Pamiętnik Literacki” 1988, R. 79, z. 3, s. 97.

2

   Wielka encyklopedia PWN, t. 23, red. ]. Wojnowski, PWN, Warszawa 2004, s. 304.

3

   Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 4, red. S. Dubisz, PWN, Warszawa 2003, s. 78.

4

¹1nny słownik języka polskiego, red. M. Bańka, t. 2, PWN, Warszawa 2000, s. 438.