czekanowska0001

Azja posiMwiccka w dobie- obecnych przemian

U podstaw tradycji. Koncepcja „drogi”

Bliższy wgląd w kulturę lego obszaru, na którym odległości pomiędzy wskazanymi oazami można liczyć w tysiącach kilometrów⁷, pozwala wyodrębnić pewne elementy wspólnej tradycji. Trudno ją odnosić do określonej wspólnoty etnicznej, jakkolwiek - zwłaszcza na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat - czynniki te okazały się istotne. Trudno też ją kojarzyć ze wspólną religią, jakkolwiek to właśnie wierzenia zdają się tkwić u podstaw ważnych dla tej kultury archetypów. Jak powszechnie wiadomo dominuje dziś tutaj islam. Z kolei dla regionów¹ położonych na wschodzie (chiński Turkiestan) bardzo ważny był buddyzm. Na zwiedzających pozostałości dawnych świątyń i odkopanych przez archeologów labiryntów spoglądają ze ścian wielkie oczy Buddy oraz muzyków grających na lutniach i harfach (ryc. 40)⁸. Buddyzmu już się dzisiaj nie praktykuje, ale używane w zespołach instrumenty niewiele różnią się od tych sprzed wieków. Nietrudno też doszukać się śladów i innych religii⁹ oraz tkwiących u ich podstaw wierzeń szamańskich. Pomimo tak ogromnej różnorodności, pewne wspólne odniesienia są nie do zaprzeczenia.

O pewnego rodzaju wspólnocie świadczą nie tylko w^fzory dywanów, ale i zachowana w tym regionie muzyka, a nade wszystko tradycja wspomnianego powyżej maąamulmuąamu. Ten cykl muzyczny, pomimo ogromnej różnorodności jego form i wielu sposobów wykonania (kameralne, zbiorowe czy indywidualne) pozwala odnaleźć wspólne korzenie. Jest co najmniej godne podziwu, iż tak konsekwentnie przeprowadzony program sekularyzacji, a właściwie ateizacji, utrzymywany przez dziesiątki lat w ramach byłego Związku Sowieckiego, a taicie i Chin, nie zdołał tych tradycji zniweczyć.

Wiodącą ideą maąamulmuąamu jest koncepcja „drogi”¹⁰ oraz „miejsc-stacji” {maąam znaczy tyle co ‘miejsce’) na tej „drodze” w trakcie zdążania ku szczytowi świętej góry bardzo ważnej dla wielu religii Wschodu¹¹. Drogę tę symbolizują przedstawienia znane z rzeźby czy architektury, jak np. słynny minaret at--Malwiyah z Samarry w Iraku, podstawowy dla tej idei wzór daje się przedstawić bardzo prosto (ryc. 41). Można się też jej dopatrywać w zarysach biblijnej wieży Babel, a proste odlewy gipsowe lego symbolu odnajdujemy w wielu miastach omawianego regionu, rów-

Ryc. 40. Wykopaliska. Malowidło ścienne, kultura Ustru-shana, VI w.

124