dramat10

II'

117

M iwlliyku kunscrwulSMiicgu. »)(ia^iiv^,go iwrns literatury i wiuki, który MWH1/.11 _{| w} pąkowie twi) teatru realistycznego i patriotycznie zaangażowanego Ic s/c/cgól* jMlwtffl estetycznym i problemowym dobierał repertuar, n stosował w tym także krylcnu itr i^ihhwuhIowc, co umożliwiły mu w końcu I 60-lych korzystne tlili Polaków zmiany ¹    * parkstwte Habsburgów,

r. | i^/iiiian wprowadził ila trwale miejsce do swego teatru S/ckspira, klasyków niemieckich u dramatów Słowackiego (łłdUyilp, Bealryks (mi, ImiĘi), llorsztyńskiego, i

i 1 idfif Siimn Mazepę, Miodowego i Księcia niezłomnego} ora/ uzupełniony przez oli/tiiowskictto francuski dramat Mickiewicza Konfederaci baw, Wznowił wystawianie Miwkicgo, Boguslitwskicgp, Kamińskiego, Felińskiego i Wężyka. Były lo decyzje przełomowe Wf5**    ^w/woi^{u ni,s/c}8°^tca,ru' ⁽'^ramal11' Kwdim i Dziadów nic widział jednak

slV)

W

(wyst, 1876) L. Starzeńskiego.

|n, litrze - mc tylko z przyczyn politycznych, ale przede wszystkim technicznych. Koźmian rl _wyraźniej wyeksponował też znaczenie komedii Fredry. Po raz pierwszy ustalono wtedy Lii/n\, retrospektywny repertuar rodzimej dramaturgii. Koźmian starał się również o permanen-| ihccność na scenie krakowskiej bieżącej polskiej twórczości. Miały temu służyć między _c/ęslc konkursy, Nic znalazły na nich jednak uznania dzieła Norwida i Faleńskicgo. Jjjjl -(875 wyróżniano natomiast min, dzieła o tematyce historycznej prezentujące poziom Ł,|n> (wyst. 1874) T. Olizarowskiego, Władysława Białego (1874) J, KościcUkicgo, \ ^ Jasiom II ||| A. Bełcikowskicgo, Księżnę Goryslawę (wyst. 1874) E. Bośniackiej.

noro

' \\ Krakowie nawet w 1.1865-1875 - mimo poparcia Koźmiana dla autorów znanych Krakowie lub bliskich mu ideowo: A. Asnyka (Cola Rienzi, wyst. 1873; Kiejstut, powsl, 1877) j Szujskiego - dramaty historyczne nie znalazły silnej pozycji w teatrze. Szujski po r. 1866 ■\ntvnuowal swój cykl dramatów zaczęty w końcu 1.50-łych, teraz jednak dobierał tematy, które .„Kin rozwiązań fabularnych i tezami głoszonymi przez rczonerów potwierdzałyby jego ^ntffwiywne poglądy: Zk«y (powsl. 1868) i Śmierć Władysława IV (1876) mają ostrze ^fleksji skierowane przeciwko magnackiej samowoli i w obronie państwowej praworządności, ^lepszym po Hals:ce z Ostroga utworem Szujskiego okazała się wieloaktowa. złożona z dwóch •tfśc, tragedia Morw Mniszchówna (powsl. 1874), gdzie zeszły na plan dalszy założenia minujące polityka i profesora, a wzięły górę poetyckie konwencje romantyczne (teraz także przejęte od Słowackiego) przy kreowaniu postaci tytułowej bohaterki.

Kontynuowano w teatrach Galicji i Wielkopolski także ten nurt zainteresowań historią, który „ 1 jO-tych nawiązywał do sarmackich „kontuszowych" komedii i krotochwil oświeceniowych. Po _r |865 Kraszewski zachęcony powodzeniem swego Miodu kasztelańskiego wystawiał Ciepłą lilk ® pl Kochanku (1867), Za króla Sasa (1867), Radzwiłl | gościnie (1871). W tych samych lalach i z tą samą tematyką pojawiły się historyczne komedie Szujskiego (Adam Śmigielski, wyst. 1867) i Bełcikowskiego (Król Don-Źuan, 1869; Dwaj Radziwiłłowie, wyst. 1869). W |. 80-tych nawiązał do tego nurtu W. Rapacki (Chłopcy pana Cześnika, wyst. 1882; Odbijanego, wyst. 1884; Bogusławski i jego scena, wyst. 1887). Największy jednak sukces teatralny tematu historycznego uwidoczniło ogromne powodzenie dwóch sztuk: „dramatu w 5 aktach" E. Bośniackiej Pm paulinów, czyli Obrona Częstochowy (wyst. 1872) i „obrazu historyczno-ludowego w 3 oddziałach" W. L. Anczyca Kościuszko pod Racławicami (wyst. 1880).

W Warszawie jeszcze trudniejsze niż w Krakowie było przebijanie się na scenę tragedii o temacie wziętym z polskiej historii. Gdy w r. 1873 dzięki usilnym staraniom H, Modrzejewskiej dopuszczono tam na scenę Teatru Wielkiego Mazepę Słowackiego, musiano zmienić w utworze postać króla Jana Kazimierza na księcia nieznanego państewka, a na afiszu nazwisko wielkiego autora skwitowano inicjałami. Poprzednio - w r, 1872 - pokazano (także dla Modrzejewskiej) Marię Stuart Słowackiego, ale tam nie było kłopotów z polskimi realiami narodowymi i państwowymi.

Inny czołowy aktor - W. Rapacki - zdołał w r. 1875 wystawić swój dramat Wit Stwosz, napisany wierszem białym, z muzyką W. Żeleńskiego; to barwne widowisko historyczne obrazowało pozytywistyczny niejako konflikt wybitnej, związanej z Polską indywidualności artystycznej z wrogim mu, zacofanym otoczeniem w Norymberdze, Inne, bardziej rodzime tematy w sztukach Rapackiego o polskich uczonych i pisarzach (Mikołaj Kopernik, powst. 1876; Acern, 1879) musiały zadowolić się tylko wydaniami książkowymi, a te z dziejów polskiej oligarchii (Ma:ur-C:ari, 1876; Maćko Borkowic, wyst. 1878) lub z historii chwały polskiego oręża (Odsiecz Wiednia, wyst. 1883) mogły znaleźć miejsce jedynie na scenach w Krakowie lub we Lwowie W r. 1886, w innej już atmosferze ustosunkowania się do historii, przyznano nagr na warszawskim konkursie dramatycznym (zorganizowanym przez koła konserwatywne) „im