DSCN2350

720 J ANDRZEJEWSKI, MIAZGA

wtorek, 20 lipca

Jeszcze o „skali”, o której pisał w swoim liście Zet. Moi dwaj mali Stawroginowie¹: Marek Kostka w Idzie skacząc po górach i Marek Kurart z Miazgi. Skala wybrana świadomie. Nasza skala.

Mircea Eliade Traktat o historii religii². środa, 29 lipca

Pierworodny grzech literatury polskiej: nie mieliśmy w średniowieczu narodowej epopei. Język polski dopiero w pierwszej połowie XIV wieku zdołał wystękać kilka zwrotek religijnej pieśni, z których dwie pierwsze pochodzą prawdopodobnie ze stulecia poprzedniego. Nie mogły u nas powstać ani skandynawskie eddy i sagi³, ani Perceval i Pieśń o Nibelun-gach, ani Lancelot i Pieśń o Rolandzie⁴. Język, niezdolny do stworzenia narodowego eposu, musiał się beznadziejnie opóźnić w ukształtowaniu języka powieściowego i dramatycznego. Geniusz Kochanowskiego stworzył tylko polską poezję. Jak na jednego człowieka, to bardzo wiele. Ale wszechstronnego rozwoju literatury, więc przede wszystkim prozy powieściowej i dramatu, nawet Kochanowski nie mógł zapewnić.

czwartek, 30 lipca

Zawiadomiono mnie dzisiaj telefonicznie, zresztą w sposób jak najbardziej kurtuazyjny, iż na razie, niestety, paszportu zagranicznego otrzymać nie mogę, może trochę później, kiedy się sytuacja wyjaśni. Nie spytałem, jaka sytuacja i na czym jej wyjaśnienie ma polegać⁵.

Natychmiast po telefonie zabrałem się do poprawiania maszynopisu Miazgir Jesienią roku ubiegłego, gdy na zaprószenie Pen Clubu miałem jechać do Oslo i Helsinek⁶ - w dniu,

1

Stawrogin - bohater powieści Biesy Fiodora Dostojewskiego, zaskakujący otoczenie nagłymi i trudnymi do zracjonalizowania atakami agresji. W rozdziale Książę Harry. Swaty zamiast wyszeptać Iwanowi Osipowiczowi na ucho obiecaną tajemnicą, chwycił zębami i boleśnie ugryzł małżowinę uszną starca. Podobnie zachował się Marek Kostka, bohater powieści Andrzejewskiego Idzie skacząc po górach, który podczas wernisażu ukąsił w ucho Pierre’a Laurensa, nazywając zresztą swój gest „stawroginowskim”. W Miazdze w stylu Stawrogina zachował się imiennik Kostki w scenie ze starą Pankową w Przygotowaniu.

2

   M. Eliade, Traktat o historii religii, przeł. J. Wierusz-Kowalsld, Warszawa 1966.

3

   Edda - najstarszy zabytek literatury skandynawskiej i islandzkiej,' tzw. Edda starsza (poetycka) powstała w IX-XI w.\saga - staro islandzka opowieść prozaiczno-epicka, podejmująca tematy i wątki wydarzeń historycznych oraz legend i podań ludowych. Gatunek charakterystyczny dla literatury średniowiecznej, posługujący się formami zaczerpniętymi z kronik i rycerskich romansów.

4

   Perceval - jeden z rycerzy Okrągłego Stołu, tytułowy bohater opowieści Chretiena de Troyes (ok. 1175) i Wolframa von Eschenbach (ok. 1197-1210); Pieśń o Nibelungach - starożytna epopea germańska (ok. 1200); Lancelot- najsłynniejszy z rycerzy Okrągłego Stołu, bohater wielu opowieści z cyklu arturiańskiego, tu być może chodzi o powieść Lancelot, czyli rycerz na wózku Chretiena de Troyes; Pieśń o Rolandzie - najstarszy francuski epos rycerski (najstarsza znana dziś wersja pochodzi z przełomu XI i XII w.).

5

   W archiwum zachowała się kopia listu Andrzejewskiego w tej sprawie, skierowanego do Pen Clubu.

6

   Zaproszenie zorganizowało Andrzejewskiemu fińskie wydawnictwo Kirjayhtyma, które już wcześniej, w 1965 roku, gościło pisarza. W 1969 roku Keijo Immonen, sekretarz Kiijayhtymy, powiadomił Andrzejewskiego, że znalazł się on wśród kandydatów do Nagrody Nobla (zob. korespondencja Andrzejewskiego w warszawskim Muzeum Literatury).