DSCN7870

wartościami związanymi z autoekspresją, przynosząc rosnącą tolerancję różnorodności ludzkiej i ruchów antydyskryminacyjnych na wielu frontach. Przesunięcie to odzwierciedla stopień, w jakim warunki społeczne pozwalają ludziom rozwinąć ich potencjał wyboru (Anand, Sen 2000). Nawet dziś kobiety spotykają się z dyskryminacją społeczną, która sprawia, że trudniej im niż mężczyznom rozwinąć swoje talenty w karierach związanych z pracą poza domem. Do niedawna były socjalizowane, by akceptować te ograniczenia ról.

Ale historia obrała niedawno całkowicie nowy kierunek. W społeczeństwach poprzemysłowych kobiety nie akceptują już tradycyjnych ograniczeń swych ról i wzmocnienie ich pozycji przesunęło się wysoko w górę na liście kwestii politycznych. Równość płciowa stała się centralnym elementem w definicji rozwoju człowieka, gdyż jest niezbędnym aspektem równości ludzkiej, podobnie jak równości obywatelskie i polityczne oraz prawa człowieka. Nigdy wcześniej w historii cywilizacji kobiety nie cieszyły się większą równością i wolnością w wyborze własnego wykształcenia, kariery zawodowej, partnerów oraz stylu życia niż we współczesnych społeczeństwach poprzemysłowych. Ta zmiana jest czymś nowym. Choć można ją prześledzić wstecz do przyznania kobietom praw wyborczych w niektórych krajach po I wojnie światowej, wzmocnienie pozycji kobiet stało się wszechogarniającą tendencją dopiero niedawno. Widać to zarówno w masowym dążeniu do zwiększania przedstawicielstwa kobiet w parlamentach narodowych, jak i w przesunięciu w kierunku równości płciowej, które są blisko związane ze zwiększeniem nacisku na wartości odnoszące się do wyrażania własnego ,ja”.

Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju opracował „miarę praw genderowych”, która bada obecność kobiet w parlamentach, na stanowiskach kierowniczych oraz funkcjach administracyjnych, a także równość płci w kwestii zarobków. Jak pokazuje wykres 3, nacisk na wartości związane z autoekspresją (skorelowany przy r=0,82 z wartościami postmaterialnymi) jest silnie powiązany ze stopniem rzeczywistego podejścia danego społeczeństwa do płci w życiu politycznym i społecznym.

Jak pokazują Inglehart i Welzel (2005), inną ważną konsekwencją przesunięcia w kierunku wartości postmaterialnych i szerszego przejścia do wartości związanych z wyrażaniem własnego ,ja" jest to, że są to zjawiska sprzyjające dobrym rządom oraz rozprzestrzenianiu i rozkwitowi instytucji demokratycznych.

10    15    20    25    30    35    40    45    50    55    60    65    70

Procent wysokich pozycji na wymiarze wartości związanych z autoekspresją, potowa lat 90 XX w.

Wykres 3. Nacisk na wartości związane z autoekspresją oraz zasięg praw genderowych

5. Wnioski

Międzypokoleniowe zmiany wartości wyrażają historyczne zmiany warunków egzystencjalnych społeczeństw. Dalekie od powszechności, zmiany te są obecne jedynie w społeczeństwach, w których młodsze pokolenia doświadczyły zasadniczo odmiennych warunków kształtowania osobowości od tych, które ukształtowały starsze pokolenia.

Analiza kohortowa i porównania międzypokoleniowe pokazują, że jesteśmy świadkami stopniowego procesu międzypokoleniowej zmiany wartości powiązanej z rozwojem socjoekonomicznym odzwierciedlającym fakt. że coraz bardziej sprzyjające warunki egzystencjalne z reguły czynią ludzi mniej zależnymi od religii i prowadzą ich do kładzenia rosnącego nacisku na wyrażanie własnego .ja”. Odkrycia te wzmacniają dowód, że bogatsze społeczeństwa częściej uznają za godne uwagi wartości świecko-racjnnalne