egz filozofia (29)

135

iozdz'*^lA I OkTes hellenistyczny i filozofia neoplatohska

_sły, przestawienia, rozum). Jego zdaniem w stosunku do tego, co niejawne, człowiek powinien zachować zupełną powściągliwość, natomiast w stosunku do tego, co jawne, sugerował powściągliwość względną, tzw. trzy stopnie prawdopodobieństwa (to. co się jawi jako prawdziwe; to, co się jawi jako prawdziwe i jest nieodparte; tó, co się jawi jako prawdziwe i jest nieodparte oraz wszechstronnie potwierdzone). Kleitomachos z kolei wydaje się tym, myślicielem, który jawnie głosił negatywny dogmatyzm, ponieważ twierdził, że sceptycy szukają prawdy, a jej nie da się uchwycić. Ainezydemos znany jest ze swoich dziesięciu hamulców, czyli argumentów prowadzących do epoche, zaś Sekstus Empiryk, lekarz i filozof, uważał, że nie znamy niejawnych przyczyn rzeczy, poznajemy tylko zjawiska. Ruch sceptycki - jak widać - nie był jednolity i spójny; podczas gdy jedni myśliciele propagowali zetetyzm, inni przesuwali się na pozycje dogmatyczne, choćby pod postacią negatywnego dogmatyzmu głoszącego stanowczo niemożliwość poznania prawdy.

2. Plotyn i neoplatonizm

Po śmierci Platona jego filozofia dalej się rozwijała i nadal była obiektem żywych i ważkich dyskusji filozoficznych. Z czasem filozofowie zaczęli wprowadzać korekty do koncepcji Platona i interpretować ją na swój własny sposób. Dominować zaczęły problemy teologiczne, które uzupełniała koncepcja hierarchicznego układu bytów oraz problemy eschatologiczne.

Najwybitniejszym neoplatonikiem był Plotyn, który stworzył oryginalną koncepcję nawiązującą w ogromnej mierze (widoczne u niego są także inspiracje pitagoreizmem, arystotelizmem, myślą Filona oraz gnozą) do filozofii Platona. Plotyn daje wyraz przekonaniu o jedności całej rzeczywistości; wszystko jest w Jednem i Jedno jest we wszystkim. Wszystkie byty są bytami dzięki jedności, dlatego można powiedzieć, że cokolwiek jest bytem, jest jednością. Jeśli coś byłoby pozbawione jedności, bytem nie mogłoby być. Nie wykazuje on zainteresowania szczegółowym uzasadnieniem istnienia hipo-staz, ale przede wszystkim stara się ukazać, że są tylko trzy hipostazy, a więc Jedno jako zasada, która jest ponad bytem i istotą, nous, który jest jednością bytu i myśli, oraz psyche (dusza). Owe trzy hipostazy tego, co niecieles-ne, są radykalnie oddzielone od tego, co cielesne. Mało tego, świat zmysłowy pochodzi od tego, co ponadzmysłowe. Plotyn w Enneadach stara się pre-