img032

silkując się myślą Baumana, Baudrillarda i Briusowa) autor bronił tezy, wedle której kulturo medialna, w tym zwłaszcza cybcrrzcczywistośę, stanowi realność samą w sobie. Nowe technologie wytwarzają samoic-ferencyjny system, rodzaj hipertekstu, który jest jednocześnie celem samym w sobie, jak i przeznaczeniem kultury ponowoczcsnej. W ludzkim świecie dominować zaczyna przeto doświadczenie zapośredniczone przez media, a obecność fizyczna ustępuje miejsca telcobccności. Autor jak najdalszy jest wszelako od żałobnych tonów i podzwonnego dla kultury'; przytomnie zauważa, że kultura ukąszona wirtualnością staje się „wielkim polem dla fascynujących antropologicznych badań i opowieści (...) opowieści o tym, jak życic off-line staje się bytowaniem on-line"^,ł.

To „fascynujące (role" jest, póki co, eksplorowane dość ostrożnie i nieśmiało. Internet przedstawia się na przykład jako próbę stworzenia alternatywnego świata z własnymi państwami, paszportami i cyfrowy-mi miastami'¹, wskazuje na obezwładniającą często moc teleobecności. obserwowaną na przykładzie internetowych czatów”, analizuje nader ekspansywne zjawisko, jakim jest RPG. roleplaytng gatnes, czyli gry fabularne⁵⁶, bądź kieruje w' stronę badań specyficznej odmiany sieciowego folkloru”. Ogromne pole badań i refleksji jest zatem ciągle „do wzięcia".

Zastanawiając się nad możliwymi kierunkami rozwoju antropologicznych studiów nad środowiskami wirtualnymi, warto chyba sięgnąć do intelektualnego dziedzictwa dyscypliny, które dałoby się w takich celach wykorzystać. To spojrzenie wstecz wypływa z przekonania, że redefinicja i refiguracja dotychczasowych pojęć, metod i teorii jest nic tylko możliwa, ale przynieść może niebagatelne korzyści analityczne. Dość

ⁿ Ibidem, t. 38.

^u R. Szczechowkz, I*u drugiej stronic kutra, czyli w cyberprzestrzeni, w: W J Burszu (red.), Ekran. mii, nrczyutuośc, nan 200J.

⁵⁵ K. Butkiewicz. Tożsamość HaE<r=rcn przez J65 dni w roku. »•: W J. Bumta (red.), Ekran. m:i. rzmyuttfoić.

^ J. YCbłymka, Bninie, czyli o grach fabularnych, w: WJ. Burszta (red ). Ekran, nu!, rzeczy untoić.

⁵⁷ Z. Grębccka. Rc: Łańcuszek. .Łańcuch szczęścia" w sieci, w: A. Mencwd (red.), Communicare. Almanach antropologiczny. Temat. Internet. Warszawa 2004.

174 Cyfrowe TOŻSAMOŚCI. Badania w cyberterehie

może niespodziewanie wskazałbym tu na postać Cliffotda Geertza i jego antropologii; interpretatywną. Amerykański naukowiec nic należy, co prawda, do grona badaczy Internetu, wspominał o tym zjawisku jedynie marginalnie, ale ma w swoim dorobku ustalenia i koncepcje warte, jak sądzę, reaktywacji w tym nowym kontekście. Skoro bowiem Internet definiuje się zwyczajowo w kategoriach ..sieci”, to nie tylko brzmieniowe podobieństwo nakazuje do sięgnięda po klasyczną Geertzowską formulę: .będąc (...) przekonanym, że człowiek jest zwierzęciem zawieszonym w sieciach znaczenia, które sam utkał, kulturę postrzegam właśnie jako owe sieci (...). Chodzi mi o wyjaśnianie, tłumaczenie społecznych form ekspresji”⁵*. Rezultatem wyjaśniających praktyk, czytamy dalej, winien być „opis interpretntywny", jego przedmiotem „strumień dyskursu społecznego”, celem zaś ocalenie treści „przed zaginięciem uraz z ulotnością okoliczności"⁵’. Czy lak nic mógłby brzmieć antropologiczny manifest studiów nad cyberprzestrzenią?

Myślę, że warto byłoby również rozważyć próbę ujęcia wirtualności jako „systemu kulturowego", jak uczynił to Geertz w odniesieniu do rc-ligii, ideologii, sztuki i potoczności*⁰. Czyż nie jest bow^riem tak, że dla coraz większej liczby ludzi wirtualne środowiska są czymś na kształt religii („systemu symboli, budujących w ludziach mocne, wszechogarniające i trwałe nastroje i motywacje”*¹), ideologii („zajmującej się definiowaniem sytuacji problematycznej i stanowiącej reakcję na poczucie braku potrzebnych informacji"*²), sztuki (której korzenie tkwią w „społecznej historii wyobraźni”, zaś „jednostki czy grupy starają się wydobyć jakiś sens z obfitości tego, co im się przydarza"*⁵), a wreszcie

C. Geertz, Interpretacja kultur. Wybrane eseje, przeł. M.M. Pice taczek. Kraków 2005. s. 19.

** Ibidem, t. 36

^M Patrz odpowiednio: C. Geertz. .Religia jako system kulturowy' oraz JdcoSogra jako system kulturowy", w: Interpretacja kultur , .Sztuka jako system kulturowy" oraz -Myśl potoczna jako system kulturowy", w: Wic Jus lokalna Dolce eseje z zakresu antn> połogi inlerprrtatju nq, przel. D. Wolska, Kraków 2003.

⁴¹ C. Gccriz, Interpretacja kultur..., i. 112.

^u Ibidem, s. 260.

⁶⁵ C. Geertz, Wiedza lokalna. s. 123.

Cyberrzeczywistość jako system kulturowy

r