img118 (4)

dla kobiet i mężczyzn za taką samą pracę, prawo do opieki społecznej w razie choroby, wypadku, inwalidztwa, prawo organizowania związków zawodowych, prawo do strajku, zabezpieczenie własności publicznej i prywatnej, dopuszczalności wywłaszczenia w interesie publicznym za odszkodowaniem, uznanie prawa robotników do udziału w zarządzaniu przedsiębiorstwem.

Czwarty tytuł części pierwszej reguluje stosunki polityczne - jest to końcowy fragment poświęcony prawom obywateli, najmniej rozbudowany, zawiera tylko cztery prawa. Tak mała liczba postanowień poświęconych tym stosunkom wynika m.in. stąd, że pewne regulacje prawne dotyczące tej dziedziny zostały ujęte w poprzednich tytułach (np. prawo do zgromadzeń czy wolność słowa). W tytule czwartym ustrojodawca uregulował kwestie dotyczące praw wyborczych (wyborcami są pełnoletni obywatele bez względu na płeć). Wyliczono trzy zasady prawa wyborczego: powszechność, równość i tajność głosowania. Ujęte zostały także: prawo petycji, czyli prawo zwracania się do izb parlamentu z określonymi wnioskami, prawo do zrzeszania się, a także prawo dostępu do urzędów publicznych na równych zasadach.

Czwarty tytuł części pierwszej Konstytucji wylicza także obowiązki obywateli: obowiązek obrony ojczyzny, udział w pokrywaniu wydatków publicznych, wierność wobec Republiki oraz obowiązek przestrzegania konstytucji i ustaw, a także sumiennego wykonywania funkcji publicznych (art. 52-54).

IV. SYSTEM WYBORCZY WŁOCH

Istotną część praw politycznych obywateli stanowią prawa wyborcze związane z wyłanianiem organów przedstawicielskich. Na szczeblu ogólnopaństwo-wym organem wyłanianym w drodze wyborów, a więc ciałem w pełni przedstawicielskim, jest parlament. Składa się on z dwu izb: Izby Deputowanych i Sena-tu, przy czym jest rzeczą charakterystyczną - w odróżnieniu od drugich IzłTwe Francji (mającej postać reprezentacji społeczności lokalnych) czy też w Republice Federalnej Niemiec (reprezentacja rządów krajowych) - że Senat włoski ma charakter zbliżony, by nie powiedzieć identyczny, jak Izba Deputowanych. Zatem każda z izb parlamentu wywodzi swe pełnomocnictwa z wyborów powszechnych i bezpośrednich, chociaż istnieją pewne zróżnicowania (jak choćby sprawa cenzusu wieku).

W wyborach do Izby Deputowanych czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom po ukończeniu 18 lat, natomiast prawo kandydowania (bierne prawo wyborcze) po ukończeniu 25 lat. Granica ta w przypadku Senatu jest odpowiednio wyższa i wynosi 25 oraz 40 lat.

System wyborczy Włoch przyjmuje sytuację niezwykle rzadko spotykaną -jest nią zasada obowiązkowego udziału obywateli w wyborach. We współczesnych państwach traktuje się z reguły udział w wyborach jako podstawowe prawo polityczne, które można traktować zarazem jako moralny obowiązek głoso-

75