IMG72

O TIASKU, JEGO RODZAJACH K8.n.«-⁴'⁵ 31 • 0 WAPNIE 1 ZAPRAWIE zastosowaniu

ROZDZIAŁ CZWARTY

_Przy konstrukcji murów z kamienia łamanego trzeba przede wszystkim zbadać piasek czy „adaje się do nneszamny zaprawy i czy me jest zmieszany z ziemi_ą. Mamy _zaś następujące gat’unki piasku kopalnego: czarny, budy, czerwony i carbunculus; spośród nich najlepszy będzie ten który trzeszczy pocierany w ręce a zimeszany z ziemią nie będzie szorstki. Również dobry będzie _ten piasek, który rzucony na białą tkaninę, a potem strząśnięty lub strzepnięty nie zabrudzi jej i nie pozostawi śladów ziemi. Jeśli zas me będzie ławic piaszczystych, z których można by go wy dobywać, trzeba będzie przesiewać piasek wydobyty z rzek, ze żwiru albo z nadbrzeża morskiego Taki jednak piasek użyty do budowy ma następujące wady: schnie wolno i nie pozwala wskutek tego na nieprzerwane murowanie, lecz musi raz po raz pozostawać w spokoju; nie nadaje się również do budowy sklepień; piasek zaś morski tym mniej jest zdatny, że ściany po nałożeniu tynku wydzielają z siebie sole i tynk się rozpuszcza. Kopalny zaś piasek szybko w czasie budowy wysycha, tynk pozostaje trwały, a sklepienia są wytrzymałe. Odnosi się to jednak do piasku, który jest świeżo wykopany. Jeśli bowiem piasek kopalny leży zbyt długo po wydobyciu, rozsypuje się pod wpływem działania słońca, księżyca i szronu i staje się ziemisty; użyty do budowy, nie może w murze spoić kamieni, które się rozsypują i rozpadają, a ściany nie mogą utrzymać ciężaru. Świeży zaś piasek kopalny, przy tak wielkich zaletach w budowie murów, nie nadaje się do tynkowania, ponieważ jest tłusty i po zmieszaniu go z wapnem z powodu gęstości nie może zaschnąć bez rys. Natomiast piasek rzeczny gładzony przy pomocy narzędzi, jak w technice sygnijskiej, ze względu na swą jałowość nabiera w tynku trwałości.

ROZDZIAŁ PIĄTY

Po wyjaśnieniu sprawy zaopatrzenia się w piasek trzeba równie starannie zająć się wapnem, i które powinno być wypalone z białego kamienia albo kwarcytu; przy budowie murów pożyteczne będzie wapno z kamienia zbitego i twardego, przy tynkowaniu — z kamienia porowatego. Po zgaszeniu wapna należy w ten sposób sporządzić zaprawę, żeby przy piasku kopalnym zawierała trzy czwarte piasku a jedną czwartą w^rapna, jeśli zaś jest piasek rzeczny lub morski, dwie części piasku a jedną część wapna. Wtedy bowiem słuszna będzie proporcja mieszaniny. Również jeśli dorzucić do rzecznego lub morskiego piasku jedną trzecią część tłuczonej i przesianej cegły, otrzyma się zdatniejszą do użytku zaprawę. Przyczyną, dla której wapno zmieszane z wodą i piaąjdem ² wiąże i wzmacnia mur, jest fakt, że skały podobnie jak wszystkie inne ciała składają się z pewnego układu żywiołów. Te skały, które mają więcej powietrza, są delikatne, te, które mają więcej wody, są odporne na wilgoć, te, które mają więcej ziemi, są twarde, a te, które mają więcej ognia, są kruche. Dlatego jeśliby się takie skały przed wypaleniem pokruszyło, zmieszało z piaskiem i użyło do murowania, nie stwardnieją i nie będą mogły zespolić muru; skoro jednak wrzuci się je o pieca i skoro pod wpływem gwałtownego gorąca utracą dawną właściwą im spoistość, po wypaleniu i wyczerpaniu wszystkich sił pozostają z otwartymi i pustymi porami. Gdy więc zostają wypalone i usunięte wilgoć i powietrze znajdujące się w takim kamieniu i kiedy pozostaje w nim tylko ukryte ciepło przejęte uprzednio od ognia, kamień zanurzony w wodzie rozgrzewa się p ^to> że wilgoć przenika w otwarte pory, a oziębiony jako wapno wydala z siebie ciepło. g kamienie, kiedy się je wyjmuje z pieca, nie mają tej samej wagi, jaką miały wtedy, kiedy je o