IMG�66

Fot. Bogdan Mazur

nerwowych, poziom motywacji osiągnięć, lokalizacja źródła kontroli wzmocnień?, L. Go-lińska i W. Świętochowski przebadali 395 nauczycieli szkół podstawowych i średnich. W badanej grupie tylko u 15,4 procent nauczycieli nie występują objawy wypalenia zawodowego i aż 21,3 procent ma poczucie znacznej intensywności i częstotliwości doświadczania wypalenia. Pozostałe 63,3 procent odczuwa wypalenie zawodowe w przeciętnym natężeniu.

Porównanie poczucia wypalenia zawodowego wśród nauczycieli szkół podstawowych i średnich wskazuje na istotne zróżnicowanie. Z danych wynika, że nauczyciele szkół średnich narażeni są na poczucie wypalenia zawodowego w większym stopniu niż nauczyciele szkół podstawowych. Analiza porównawcza dotycząca poszczególnych składowych wypalenia wskazuje, iż największe różnice dotyczą depersonalizacji, która jest intensywniejsza i częstsza wśród nauczycieli szkół średnich.

Powstaje pytanie o przyczynę tak wyraźnej różnicy. Wydaje się, że można wskazać przynajmniej dwa czynniki, które są za to odpowiedzialne.

Pierwszy wiąże się z relacją wychowawczą. Nauczyciel w szkole podstawowej jest dla większości uczniów dużym autorytetem, większym czasem niż rodzice, co z pewnością ułatwia mu kontakt z uczniami i stwarza relatywnie mniej sytuacji konfliktowych. Natomiast w szkołach średnich wychowawcy stykają się z młodymi ludźmi w okresie adolescencji, czyli w fazie poszukiwania własnej tożsamości, niezależności i towarzyszących temu problemów emocjonalnych. Stawia to przed nauczycielem zwiększone wymagania.

Przyczyna druga tkwi w procesie dydaktycznym w szkole ponadpodstawowej. Zmusza on do ciągłego uzupełniania i aktualizacji wiedzy w celu sprostania wyższym wymaganiom programowym. Jest to jednocześnie związane z lękiem przed negatywną oceną ze strony bardziej niezależnie myślących uczniów, co stanowi czynnik silnie stresujący. To tłumaczy również fakt, że wykazana różnica dotyczy głównie intensywności objawów wypalenia.

Wśród czynników zabezpieczających przed poczuciem wypalenia wymienia się m.in. wsparcie ze strony przełożonych. Nauczyciele doświadczający wypalenia zawodowego otrzymują zdecydowanie mniej wsparcia ze strony przełożonych niż ich koledzy.

Zawód nauczyciela jest źródłem silnej stymulacji (hałas), wymaga dużej przerzutności uwagi, a także może być źródłem silnych negatywnych emocji (wspomniany już lęk przed oceną kompetencji, odbieranie braku zaan-

21

Nowa Szkoła 8/2002