IMG�86

Oświata i Wychowania

22

Oświata i Wychowania

22

Fot Janusz Cydzik

Fot Bogdan Mazur

procesu uczenia się. Nauczyciel winien dążyć do wytwarzania nawyku koncentrowania się ucznia na każdej podejmowanej czynności.

Ważną rolę w procesie uczenia się odgrywa pamięć, kształcenie myślenia i rozwój zainteresowań. Pamięć funkcjonuje tym sprawniej, im szybciej następuje zapamiętanie, im jest ono trwalsze oraz im dokładniejsze i szybsze przypomnienie. Ważne więc jest by pamięć ucznia była ćwiczona w dość intensywnym stopniu w procesie dydaktyczno-wychowawczym. a przekazywane nowe treści utrwalane od zaraz. Myślenie zaś przejawia się w umiejętności formułowania sądów, porównywania i klasyfikacji poznawanych zjawisk. wyprowadzania poprawnych wniosków, przewidywania przyszłego biegu zdarzeń. Kształcenie myślenia zarówno na lekcjach jak i na zajęciach kół zainteresowań bądź innej działalności szkoły, wymaga dostosowania wykorzystywanych środków i metod do właściwości psychicznych dziecka i młodzieży. W rozwijaniu myślenia dziecka niezbędne jest wytwarzanie zdolności do wydawania samodzielnych sądów oraz tolerancyjnej postawy wobec poglądów odmiennych. Kształtowanie myślenia wymaga uniezależnienia formułowanych sądów i wniosków od emocji oraz od nierealnych marzeń, określanych jako myślenie życzeniowe. Nauczyciel poprzez własny, nacechowany spokojem i rozwagą, sposób postępowania, poprzez przykład taktownego rozwiązywania problemów musi uczyć młodzież odsiewania emocji z myślenia, kierowania go na drogę obiektywną.

Jednym z ważnych zadań nauczyciela jest rozbudzanie i ukierunkowanie zainteresowań dzieci i młodzieży, gdyż zainteresowania spełniają funkcję motywacyjną w procesie uczenia się oraz w innych formach działalności. Zainteresowanie określonym przedmiotem nauczania sprzyja intensywnemu uczeniu się. poszerzaniu wiadomości. poszukiwaniu dodatkowych informacji na określony temat, co z kolei sprzyja wszechstronnemu rozwojowi osobowości ucznia oraz stymuluje uczestnictwo w różnych łomach działania.

Poczynione wyżej refleksje zdają się wskazywać, że w przygotowaniu ucznia do samokształcenia i samodoskonalenia nieodzowne jest kształcenie przez nauczyciela takich funkcji wychowanka, jak uwaga, pamięć. myślenie, zainteresowania i zamiłowania.

Jakie należy uwzględnić w procesie dydaktyczno-wychowawczym czynniki, by nauczyciel mógł uznać wielkość dziecięcych indywidualności. aspiracji, dążeń i wartości? Można tu, obok innych, wymienić takie indywidualne cechy wychowanków, jak reagowanie na frustracje, kształcenie aspiracji i samooceny, internalizacja norm oraz wartości.

Ważnym stymulatorem działania dzieci i młodzieży wpływającym na przebieg ich rozwoju psychospołecznego są potrzeby. Potrzeby te nie zawsze mogą być zaspokojone według życzeń wychowanka. Stanowi blokady potrzeb, zwanemu frustracją. towarzyszą emocje niezadowolenia, zdenerwowania, przygnębienia. poczucie krzywdy lub zawodu. Jak świadczą wyniki licznych badań, frustracja wpływa na zachowanie się dzieci i młodzieży oraz może powodować powstawanie różnych dewiacji. Dlatego ważne jest, by nauczyciel był świadom nie tylko negatywnych, ale I pozytywnych reakcji fru-stracyjnych, które trzeba kształcić zwłaszcza w dzisiejszej sytuacji społecznej naszego narodu. Powszechnie wiadomo, że takie reakcje negatywne jak depresja, izolacja, agresja czy regresja utrudniają wychowankom przystosowanie się do zaistniałych warunków oraz sprawne wykonanie zadań wynikających z roli społecznej.

Ważna jest więc świadomość nauczyciela. ze frustracja może również spowodować wystąpienie reakcji pozytywnych, uniemożliwiających przystosowanie do zaistniałej sytuacji frustracyjnej. Formami takich reakcji są: zwiększenie wysiłku, substytucja i sublimacja. Jest korzystnym objawem, gdy uczeń po doznanej frustracji potrafi czynić starania, by mimo niepowodzeń zaspokoić daną potrzebę i osiągnąć zamierzony cel. Ale konieczne jest również, aby w tym wysiłku pomógł mu swą życzliwością nauczyciel. Substytucja przejawia się w zmianie przedmiotu, sposobu mającego zaspokoić daną potrzebę. Dobrze jest jeśli właśnie nauczyciel potrafi podsunąć sfrustrowanemu uczniowi inny sposób rozwiązania męczącego go problemu. Sublimacja spełnia pozytywną funkcję w stanach napięcia emocjonalnego rozwijającej się młodzieży. Napięcie to dobry nauczyciel winien rozładować poprzez organizowanie intensywnych zajęć sportowych, turystycznych lub zainteresowań różnymi formami życia kulturalnego. Przyświecać zaś nauczycielowi powinna naczelna zasada pracy wychowawczej: chronić dziecko przed frustracjami. Chroniąc wychowanka przed zbędnymi frustracjami nie za-