intuicje moralne2jpeg jpeg

Prof. JONATHAN HAIDT

jest psychologiem społecznym, pracuje w Stern School of Business na Uniwersytecie Nowojorskim. Zajmuje się badaniami z obszaru psychologii moralności, stworzył intuicjonistyczny model ocen moralnych. Szuka sposobów' wprowadzania etycznych praktyk w biznesie, organizacjach, miastach. Jest autorem książek Szczęście. Od mądrości starożytnych po koncepcje współczesne oraz Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi, dzieli religia i polityka?, która właśnie ukazała się w Polsce nakładem wydawnictwa Smak Słowna.

kontrolować słonia, może wskazywać mu drogę, którą ma podążać. 1 słoń oczywiście może pójść tą drogą. Jeśli jednak będzie miał inne pragnienie, to wybierze kierunek, który mu bardziej pasuje. Małemu jeźdźcowi trudno zapanować nad ogromnym zwierzęciem.

Dziś wiemy, że większość tego, co się dzieje w naszym umyśle, jest nieuświadomiona i automatyczna - to słoń. Jedynie maleńki „czubek" umysłu to nasze świadome, oparte na języku rozumowanie

-    czyli jeździec.

Jeździec nie ma zatem zbyt wiele do powiedzenia...

-    Ludzki mózg jest bardzo podobny do mózgów' innych naczelnych. Różni je tylko kilka elementów', jednym z nich jest język. Kiedy ludzie nauczyli się posługiwać językiem i rozumować, co nastąpiło w ciągu ostatniego miliona lat, mózg nie był w stanie przeorganizować się na tyle, by ośrodki językowe przejęły kontrolę. Nie są zatem u władzy. Jak świetnie pokazał Michael Gazzaniga w badaniach dotyczących podzielonego mózgu, ośrodki mózgowe stale generują język, stale próbują wyjaśniać różne zjawiska, nawet jeśli nie mają dostępu do ich prawdziwych przyczyn. Gazzaniga nazwał te ośrodki modułem interpretującym.

Czyli najpierw' pojawia się intuicja, dopiero potem dołącza do niej rozum. Jakajest jego rola?

- Intuicja zawsze wyprzedza rozumowanie. Jednymi z najważniejszych odkryć z obszaru psychologii społecznej ostatnich 30 lat jest to, że umysł stale ocenia wszystko, co do niego dociera. Robi to błyskawicznie, zwykle wystarczy ćwierć sekundy. Tak pojawia się pierwsza reakcja na dzieło sztuki, twarz, pomysł. To błysk emocji. Rozumowanie wymaga słów- i potrzebuje więcej czasu - kilku sekund. Zawsze rozpoczyna się po tym, jak do głosu dojdzie intuicja. Nie jest to jednak proces niezależny, który konkuruje z intuicją. Pojawia

=?. • LISTOPAD 2014