Obraz32

skomplikowane role społeczne, a tym samym    —---------

Środowisko biologiczne i społeczne    , .

Człowiek żyje w określonym środowisku biologicznym, zróżnicowanym geograficznie, a zatem i klimatycznie. Przystosowuje się do życia w różnym klimacie i w różnej szerokości geograficznej, nie może jednak żyć w atmosferze pozbawionej tlenu lub w temperaturze 100 stopni Celsjusza. Przystosowanie do środowiska biologicznego ma więc pewne granice.

Ludzie przystosowują się dzięki swej wiedzy nawet do wybitnie niekorzystnych warunków środowiska biologicznego. Ta wiedza jest wytworem ludzkości. Jest ona zatem elementem środowiska społecznego człowieka.

Człowiek żyje wśród ludzi zawsze w określonej formacji historycznej i w określonej strukturze. Od chwili urodzenia wchodzi w skład grupy społecznej. Jest członkiem narodu, obywatelem państwa, członkiem rodziny, która z kolei należy do jakiejś grupy społecznej.

Każda trwała grupa społeczna posiada tradycje i reguły postępowania, obowiązujące wszystkich jej członków.

Tak więc wszyscy obywatele powinni przestrzegać praw obowiązujących w danym państwie. Istnieją też reguły obowiązujące jedynie członków określonej, mniejszej grupy: student musi podporządkować się regulaminowi Uczelni, pracownik - przepisom obowiązującym w jego miejscu pracy, dziecko - nakazom rodziców.

Człowiek przyswaja sobie reguły postępowania w oparciu o różnorodne doświadczenia społeczne. Przyswojone reguły postępowania powstająjako wynik wymagań grupy społecznej w stosunku do jednostki. W zależności od tego, kim jest dany człowiek, podporządkowuje się on określonym wymaganiom.    ^

Role społeczne

Każdy człowiek pełni w społeczeństwie różnorodne role społeczne. Rola społeczna to sposób zachowania, którego oczekuje się od jednostki ze względu na miejsce, jakie zajmuje ona w grupie społecznej. Z podjęciem danej roli wiąże się przyjęcie systemu reguł postępowania. Innego zachowania oczekuje się od ucznia, innego od nauczyciela itp. Określona kultura wymaga specyficznego sposobu pełnienia roli. Na przykład zupełnie inne reguły postępowania obowiązywały młodą dziewczynę sto lat temu, inne obowiązują dziś.

Człowiek niemal od pierwszych chwil swego życia podlega różnorodnym oddziaływaniom społecznym.

Rodzice, wychowawcy, rówieśnicy stawiają jednostce wymagania dotyczące jej sposobu zachowania się.

Człowiek uczy się zatem zachowywać się w taki sposób, który przynosi mu aprobatę grupy społecznej. Unika zaś tych rodzajów zachowania, które są sprzeczne z wymogami grupy.

Niektóre role są narzucane jednostce przez społeczeństwo. Są to role wywodzące się z różnic biologicznych między ludźmi oraz z różnic wieku. Są jednak także role, które człowiek wybiera sobie sam. Niezależnie od tego, czy jakąś rolę człowiek podejmuje dobrowolnie, czy też jest mu ona narzucona przez społeczeństwo, musi, U przy jej pełnieniu przestrzegać wymagań z nią związanych.

Nie zawsze człowiek przyjmuje rolę narzuconą mu przez społeczeństwo. Czasem dzieje się tak dlatego, że dana rola jest dla niego za trudna, kiedy ma jakieś negatywne doświadczenia związane z jej pełnieniem. Odrzucanie roli wiąże się często z brakiem właściwych wzorów postępowania.

Na wybór i sposób pełnienia ról społecznych, a jednocześnie na kształtowanie się osobowości, wywierają duży wpływ tzw. osoby znaczące. Osobami tymi są zazwyczaj ludzie, z którymi przebywamy przez dłuższy czas, którzy są dla nas szczególnie ważni i często decydują o naszym postępowaniu. Osobami znaczącymi są przede wszystkim rodzice, rodzeństwo, wychowawcy, przyjaciele. Taką osobą może być również ulubiony aktor czy piosenkarz, a zatem osoby, z którymi nie wchodzimy w bezpośredni kontakt.

Osoby znaczące są wzorami do naśladowania. W toku rozwoju jednostka przechodzi stopniowo od naśladownictwa cenionych i atrakcyjnych sposobów zachowania się innych ludzi do przyswojenia sobie rozmaitych reguł postępow^ania w sposób bardziej świadomy i do samodzielnego stosowania ich w różnych sytuacjach.

Przejmowanie wzorów

Proces przyswajania sobie reguł, które jednostka ma pełnić, konstruowania obrazu samego siebie.