P061211 05

retki dokonuje się po upływie 2 minut, licząc od chwili wyłożenia galaretki na płytkę szklaną.

Do drugiej grupy metod, w których bada się wytrzymałość galaretek na rozrywanie lub penetrację do ich środka standardowych elementów zalicza się między innymi metodę Tarr-Bakcra. Polega ona na badaniu wytrzymałości galaretek na działanie tłoczka przyłożonego do powierzchni standardowej galaretki. W tej metodzie mierzy się wielkość ciśnienia (mm słupa wody) potrzebnego do odkształcenia galaretki pod wpływem działania tłoczka, przy czym jest to wartość I progowa ciśnienia, przy którym tłoczek wchodzi do środka galaretki,

W pomiarach wykorzystuje się żelometr Tarr-Bakcra (rys. 11-2).

Zasada działania tego urządzenia polega na tym, że woda w miarę przepływu z butli 1 do butli 4 powoduje w tej ostatniej wzrost ciśnienia, które jednakowo oddziałuje na tłoczek 6 przystawiony do powierzchni badnnej galaretki oraz na powierzchnię wody w manometrze 8. W chwili wejścia tłoczka do środka galaretki odczytuje się wielkość ciśnienia na manometrze w mm słupa wody. Ważne jest w tym pomiarze, aby ciśnienie działające na tłoczek, a tym samym i na galaretkę, wzrastało w odpowiednim tempie i dlatego przyrząd przed pomiarem powinien być wyskalowany w zakresie szybkości przepływu wody z butli 1 do 4. Skalowanie polega na znalezieniu takiego położenia zaworu regulującego przepływ wody, przy którym przyrost ciśnienia obserwowany na skali manometru wynosi ok.

300 mm w ciągu 1 minuty. Za standardową w tej metodzie przyjmuje się galaretkę wykazującą 575 mm słupa wody wytrzymałości. Wartość ta, podobnie jak i 23,5% opadu w metodzie 5-54IFT, dotyczy galaretek sporządzonych przy udziale pektyn wysokometylowa-nych. Nieco inne wartości przyjmuje się dla galaretek otrzymanych przy użyciu pektyn niskometylowanych, co będzie podane w ćwiczeniach w tym rozdziale.

Z przedstawionych dwóch metod pomiaru właściwości reologicznych galaretek, a jednocześnie oznaczania zdolności żelowania preparatów pektynowych, metoda 5-54 IFT (Cox-Higby’ego) daje bardziej powtarzalne wyniki i dlatego obecnie jest ona dość powszechnie stosowana do tego celu w różnych krajach, w tym również w Polsce, i uznaje się ją za metodę odwoławczą w stosunku do innych metod, między innymi Tarr-Bakera. Metoda Tarr-Bakera jeszcze kilka lat

Rys. 11-2. Żelometr Tan-Bakera: a) widok ogólny, b) przekroje pierścienia i tłoka [2]

| — butla szklana o pojemności 5 dm³, ustawiona na wysokości ok. ISO cm od podstawy aparatu, 2, 3 — kurki jedoodrożne do regulacji przepływu wody. 4 — butla szklana o pojemności 2 dm⁵.5 — kurek trój drożny, 6—tłok z płeksiglasu, 7 — spoziomowany słoik z próbką badanej galaretki, 8 — bańka manometru o średnicy ok. 70 mm; 9 — skala manometru od 0 do 1500 mm. 10 — Ściskacz śrubowy. U — przekroje pierścienia, 12 — przekroje tłoka z płeksiglasu

211