P1000635

_xvm    .UŚMIECHY GODZIN.

w malarstwie epoki z Bockiinem na czele; do takich wierszy (w poprzednich tomach było ich więcej) należą na

przykład: Chwila, Pokusa.

Uśmiechy godzin są kontynuacją Gałęzi kwitnące, i me tvWk^tvmfac_j;i. gdyż pewne motywy, charakterystyczne d^apo stawy Sta«a znajdują w tym zbiorze wyraz jeszcze jaśniejszy i czystszy..Pogodą, 1 agodną_radosczycia, krajobrazy sielskie, poczucie zmkomosci przy wiedzy, ze naj-s milsze jest to. co się traci", a_więc pogoda nieco dwu-znaczna": motywy ewangeliczne tu konkretyzują się w ta-J kich wierszach, jak Skazaniec mówi i Kry sta spod plota. Zwłaszcza Krysta — aż zaskakująca s\\ ą bezpośrednią oaktyką. Cały cykl Caritas jest w duchu epoki, powtarza motywy bardzo popularne w ówczesnej literaturze, polskiej i obcej, ale powtarza je z zastanawiającą czystością wyrazu.

Wydany w następnym roku (1911) zbiór W cieniu miecza monumentalizuje przelotne chwile Uśmiechów godzin^zwięk sza się może jeszcze klarowność Staffa w takich wierszach, jak: Curriculum vitae, Estetyka, Zmiany. Estetyka Staffa zbliża się tu niemal do słynnego sonetu Goethego Natur und Kunst; klasycyzm, który był bliski poecie już w pierwszych zbiorach, tu znajduje teoretyczne uzasadnienie. Pamiętajmy, jest to okres, gdy Młoda Polska przeżyła już Cdur.o swoje apogeum i gdy tęsknota za ładem i umiarkowaniem znajduje wyraz w nowych publikacjach po tyckich, zęby wymienić choćby Gest wewnętrzny Stanisława Miłaszcwskiego. Staff, który od początku stal w łagodnej pozycji wobec rozwichrzenia i przesady Młodej Polski,

prawd-\r'if^{rZem dla neoklas}ycznych debiutantów. C< ^Z*^{NK zaŁ}’howuje wciąż jeszcze pewne zwroty

*W CIENIU MIECZA*

pseudoludowe i archaizujące, tak charakterystyczne dla polskiej moderny i tak bardzo szpecące urodą słownikową autora W cieniu miecza. Jeszcze ciągle Staff mówi „jeno”, Lźrały”, „rośny” itd. W roku 1911 żyją w nim wszystkie jego dawniejsze formy⁷, równocześnie rozwija się w nim to, co było zalążkiem nowych spojrzeń. Szczegół, tak ważną idę pełniący w poezji, pielęgnowany przez pamasistów (u nas przez Norwida), ożywia niejeden jego wiersz. Tak na przykład konwencjonalnie zaczęty sonet Źdźbła słomy dominuje w niespodzianie silnych tercetach, w których znikliwa chwila „stanęła w locie”:

Odwróciliśmy oczy ku wrótni z westchnieniem.

Tuż drogą wóz przejeżdżał ze słomy brzemieniem.

Minął nas i odsłonił pól pustkę bez końca.

Jeno na drzew gałęziach, co się oń otarły,

Zostało kilka chwiejnych źdźbeł słomy umarłej,

Niby zgasłe promienie straconego słońca.

Ciekawą próbą rozszerzenia granic swojej poezji jest cykl Mali ludzie, rozwijający obecne już w dawniejszej liryce Staffa motywy i realia tak zwanej powszedniości. W nich okazał się Staff prawdziwym mistrzem, natomiast poematy symboliczne w rodzaju takich utworów, jak Pęta, Pokutnik, Zdobycz czy też Pod krzyżem i Śmierć włóczęg;, dawno już przestały być czytelne.

VI

Tomem wariantów na tematy znane już z poezji Staffa jest'Łabędź i Lira, nie wnoszący bodaj żadnego nowego tonu; książka ta jest ostatnią książką Staffa przed pierwszą

^; Konwencjonalizm pewnych form w poezji Staffa zauwa żył już B. Leśmian w recenzji z tomu W citniu ^miec'^a' ^M mieszczonej w «Literaturze i Sztuce. 1911, nr ii.