DSC03735 (2)

XVIII •UŚMIECHY GODZIN.

w malarstwie epoki z Bocklinem na czele; do takich w' sty (w poprzednich tomach było ich więcej) należa przykład: Chwila, Pokusa.    ^n:

Uśmiechy godzin są kontynuacją Gałęzi kwitnącej i nie tylko kontynuacją, gdyż pewne motywy, charakterystyczne dla postawy Staffa, znajdują w tym zbiorze wyraz jeszcze jaśniejszy i czystszy. Pogoda, łagodna radość życia, krajl obrazy sielskie, poczucie znikomości przy wiedzy, że „naj mfls7p jest to, co się traci", a więc pogoda nieco dwu znaczna; motywy ewangeliczne tu konkretyzują się w ta kich wierszach, jak Skazaniec mówi i Krysta spod płotu Zwłaszcza Krysta — aż zaskakująca swą bezpośrednią dy daktyką. Cały cykl Caritas jest w duchu epoki, powtarza motywy bardzo popularne w ówczesnej literaturze polskiej i obcej, ale powtarza je z zastanawiającą czystością wyrazu.

Wydany w następnym roku (1911) zbiór W cieniu mięcii monumentalizuje przelotne chwile Uśmiechów godzin; zwiększa się może jeszcze klarowność Staffa w takich wier-mach, jak: Curriculum vitae, Estetyka, Zmiany. Estetyka I Staffa zbliża się tu niemal do słynnego sonetu Goethego Natur und Kunst; klasycyzm, który był bliski poecie już w pierwszych zbiorach, tu znajduje teoretyczne uzasadnienie. Pamiętajmy, jest to okres, gdy Młoda Polska przeżyła już dawno swoje apogeum i gdy tęsknota za ładem i umiarkowaniem znajduje wyraz w nowych publikacjach |netyckich, żeby wymienić choćby Gest wewnętrzny Sta-iWawa Miłaszewskiego. Staff, który od początku stał w ła-j opozycji wobec rozwichrzenia i przesady Młodej I staje się mistrzem dla neoklasycznych debiutantów, prawda język jego zachowuje wciąż jeszcze pewne

zwroty pseudoludowe ł archaizujące, tak charakterystyczne dla polskiej moderny i tak bardzo szpecące urodą słownikową autora W cieniu miecza. Jeszcze ciągle Staff mówi „jeno”, „żrały”, „rośny” itd. W roku 1911 żyją w nim wszystkie jego dawniejsze formy’, równocześnie rozwija się w nim to, co było zalążkiem nowych spojrzeń. Szczegół, tak ważną rolę pełniący w poezji, pielęgnowany przez par-nasistów (u nas przez Norwida), ożywia niejeden jego wiersz. Tak na przykład konwencjonalnie zaczęty sonet Źdźbła słomy dominuje w niespodzianie silnych tercetach, w których znikliwa chwila „stanęła w locie”:

Odwróciliśmy oczy ku wrótni z westchnieniem.

Tuż drogą wóz przejeżdżał ze słomy brzemieniem,

Minął nas i odsłonił pól pustkę bez końca.

Jeno na drzew gałęziach, co się oń otarły,

Zostało kilka chwiejnych źdźbeł słomy umarłej,

Niby zgasłe promienie straconego słońca.

Ciekawą próbą rozszerzenia granic swojej poezji jest cykl Mdli ludzie, rozwijający obecne już w dawniejszej liryce Staffa motywy i realia tak zwanej powszedniości. W nich okazał się Staff prawdziwym mistrzem, natomiast poematy symboliczne w rodzaju takich utworów, jak Pęta, Pokutnik, Zdobycz, czy też Pod krzyżem i Śmierć włóczęgi, dawno już przestały być czytelne.

VI

Tomem wariantów na tematy znane już z poezji Staff jest Łabędź i Lira, nie wnoszący bodaj żadnego noweg tonu; książka ta jest ostatnią książką Staffa przed pierwsz

⁷ Konwencjonalizm pewnych form w poezji Staffa zauw: żył już Leśmian w recenzji z tomu W cieniu miecza, z: mieszczonej w «Literaturze i Sztuce» 1911, nr 34.