P1100477

*

rem nie jest leksykograf, lecz poeta — J. Tbwim. Jest to dość bogaty zbiór wyrazów i połączeń wyrazowych na określenie czynności picia, nazw napojów alkoholowych, nazw pijaka i pijatyki, okrzyków i pijackich toastów, miar i naczyń, które służą do picia itp.

M. Grochowski natomiast opracował Słownik polskich przekleństw i wulgaryzmóww którym zamieścił słowa dotąd wstydliwie ukrywane lub zupełnie wyrzucane ze słowników. Wyszły one nagle na światło dzienne w całej swojej okazałości. Fałszywy wstyd nic tu nie pomoże; te wyrazy są w języku i trzeba je rejestrować, chociaż-by tylko dla tłumaczy, niektórych fragmentów naszej literatury czy publicystyki. Zainteresowanych lekturą będzie zpewnością więcej...

Na przeciwnym zgoła biegunie znajduje się Słownik eufemizmów polskich, czyli w rzeczy mocno, w sposobie łagodnie (1998) A. Dąbrowskiej, rejestrujący eufemizmy zaczerpnięte przede Wszystkim ze współczesnego języka polskiego. Autorka zebrała prawie 3000 wyrazów i wyrażeń neutralnych lub nacechowanych pozytywnie, które są używane zamiast takich, na które zostało nałożone tabu językowe. Eufemizmy to — innymi słowy — określenia zastępcze, łagodzące, np.

NIETYPOWY — gruby, tęgi. Napis na jednym ze sklepów we Wrocławiu: Odzież dla nietypowych.

Z pewnością słownik A. Dąbrowskiej należy do najlepszych, jakie ukazały się w ostatnich latach: po pierwsze ze względu na dobór materiału — autorka jest prekursorką w tej dziedzinie, a po drugie ze względu na ciekawą metodę prezentacji zebranego materiału. Słownik eufemizmów jest słownikiem anomazjologicznym, w którym słownictwo jest zgrupowane w polach leksykalno-seman-tycznych, takich jak: cechy fizyczne człowieka, części ciała, części garderoby, nagość, czynności fizjologiczne, śmierć i zjawiska z nią związane, wierzenia religijne, polityka. W obrębie tych pól wyrazy są ułożone alfabetycznie, całości dopełnia indeks ^alfabetyczny wszystkich pełnoznacznych części mowy występujących w słowniku.

uteriał przedstawiony w pracy pochodzi zarówno z utworów literackich, jak i z publicystyki, z wydawnictw popularnonaukowych oraz z języka mówionego. Ten świetnie opracowany zbiór eufemizmów to doskonała lektura do poduszki nie tylko dla językoznawcy. Sądzę, że będzie on podstawą wielu błyskotliwych publikacji językoznawczych, i może przyczynić się również do łagodzenia niektórych „mocnych” wypowiedzi użytkowników naszego języka.

Na zakończenie uwag na temat słowników rejestrujących i opisujących slang i gwary środowiskowe warto jeszcze wspomnieć o Słowniku tajemnych gwar przestępczych K. Stępniaka napisanym przy współpracy Z. Podgórca a wydanym w Londynie w 1993 r.^M Nie jest to praca językoznawcza, warta jest jednak odnotowania ze względu na bogactwo zawartego w niej materiału leksykalnego.

; Leksykografia wzbogaciła się w ostatnich latach o wiele bardzo interesujących prac z zakresu onomastyki. Szczególnym powodzeniem cieszyły się badania dotyczące nazw własnych: imion, nazwisk, przezwisk, przydomków itp.

W Instytucie Języka Polskiego PAN ukończono już prace nad Słownikiemetymologiczno-motywacyjnym staropolskich nazw osobowych pod red. A. Cieślikowej, M. Malec i K. Rymuta. Został on pomyślany jako uzupełnienie podstawowej, materiałowej edycji Słownika staropolskich nazw osobowych (1965-1987) o etymologię i motywację zawartych w nim nazw osobowych. Tworzy go seria monografii autorskich starannie opracowanych przez grupę krakowskich onomastów. Poszczególne części tego słownika są poświęcone odapelatywnym nazwom osobowym, nazwom osobowym pochodzenia chrześcijańskiego, odmiejscowym nazwom osobowym, nazwom osobowym pochodzącym od etników, nazwom osobowym pochodzenia niemieckiego oraz nazwom heraldycznym.

Z kolei w Białymstoku wydano dwutomowy, regionalny Słownik historycznych nazw osobowych Białostocczyzny autorstwa Abramowicz, L. Citko i L. Dacewicz Przedmiotem tego opra-

79