P1100481

Pisownia i odmiana polskich wyrazów sprawia użytkownikom języka wiele trudności. Słowniki poprawnościowe wertuje się bardzo często w celu znalezienia poprawnie zapisanego wyrazu, uznanego przez poszukującego za trudny, czy właściwej końcówki. O ile na rynku księgarskim jest bez liku różnych słowników i słowniczków ortograficznych, to fleksyjnego, jak dotąd, nie było. Tę lukę wypełnia pierwszy polski słownik fleksyjny — Mały słownik odmiany wyrazów trudnych (1993), opracowany w Instytucie Języka Polskiego PAN Krakowie przez zespół pod kierunkiem H. Wróbla, a wydany przez Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego. W słowniku tym jest około 9500 wyrazów hasłowych w układzie alfabetycznym i niektóre informacje o ich odmianie. Liczne paradygmaty, czyli wzory odmian, przedstawione w części wstępnej pozwalają generować praktycznie nieskończoną ilość form fleksyjnych rzeczowników, przymiotników, liczebników, czasowników i zaimków⁶⁹.

Przykładowe hasło z fleksyjnego słownika napisanego pod kierunkiem prof. H. Wróbla wygląda następująco:

MLEĆ czas. niedok. 5b-2: mielę, miele, mielą, miel, mełłem, mełł, mełła, mełli, mielony, mieleni. (Symbol 5b-2 odsyła do paradygmatu tego wyrazu).

Prace nad Małym słownikiem odmiany wyrazów trudnych zbiegły się w czasie z pracami nad maszynowym słownikiem fleksyjnym języka polskiego prowadzonymi przez pracowników UP PAN i Katedry Informatyki AGH w Krakowie. Komputerowy słownik odmiany wyrazów trudnych (1996) powstał, za zgodą autorów, na bazie materiału leksykalnego zawartego w Małym słowniku odmiany wyrazów trudnych. Materiał ten poszerzono o m.in. ponad 2000 nazw miejscowych oraz o nazwiska i imiona. Ten komputerowy słownik autorstwa W. Lubaszewskiego, B. Moskal, P. Pisarka i T Rokickiej jest słownikiem maszynowym, to znaczy programem komputerowym, który na życzenie odmienia każdy z 15 000 umieszczonych w nim wyrazów.

w

■    " Internecie znalazła się już poszerzona wersja tego Kompu-

k ⁶^° ^s^^own*ka odmiany wyrazów trudnych (adres internetowy: ttp.//www. icsr.agh.edu. pl/fleksbaz). Zaletą tego komputerowego słownika jest fakt, iż bardzo szybko można w nim uaktualniać dane dzięki technologii informatycznej.

Obecnie w UP PAN w Krakowie trwają prace nad przygotowaniom kolejnego, dużego słownika maszynowego odmiany wyrazów trudnych. Sądzę, że tego typu słowniki komputerowe znajdą swoich stałych i wdzięcznych użytkowników np. w osobach cudzoziemców, uczących się naszego języka, dla których polska fleksja jest często trudnym orzechem do zgryzienia.

A. Dyszak opracował natomiast Mały słownik rzeczowników osobliwych (1999), w którym zawarł wybrane rzeczowniki o nietypowej odmianie, używane współcześnie przez Polaków.

Nazwy własne, ich formy fleksyjne, słowotwórcze, ortograficzne oraz wymowa sprawiają wiele trudności nawet Polakom. Świadczy o tym duże zapotrzebowanie na informacje tego typu zgłaszane przez użytkowników lub obserwacja użycia błędnych form tych wyrazów. Słownik nazw własnych. Ortografia, wymowa, słowotwór-stwo i odmiana J. Grzeni z pewnością przyczyni się do poprawniej-szego używania tych leksemów. Autor nie ograniczył się bowiem jedynie do podania w hasłach poprawnych form, np. ortograficznych, słowotwórczych, fleksyjnych, czy —jeśli jest taka potrzeba -r-r dotyczących wymowy, ale dużą część słownika poświęcił także omówieniu między innymi pisowni nazw własnych, ich polszczeniu, wymowie, tworzeniu wyrazów pochodnych od nazw własnych, odmianie imion i nazwisk oraz nazw geograficznych. W słowniku tym występuje około 10 000 nazw własnych⁷®.

W Instytucie Języka Polskiego PAN dobiegają końca prace pod kierunkiem A. Cieślikowej nad komputerową wersją opracowania dotyczącego odmiany nazw własnych, która będzie częścią omawianego wcześniej Komputerowego słownika odmiany wyrazów