40668 leksyka012

26 ZROZUMIEĆ LEKSYKOGRAFIĄ

z intuicyjnym jego rozumieniem przez innych użytkowników języka polskiego. Stąd też zamiarem naszym było dojść do definicji, badając teksty językowe. W rezultacie definicja nasza odbiega od definicji zastanych w tekstach wyspecjalizowanych. Takimi metodami powinien właśnie postępować leksykograf, aczkolwiek, jak widzieliśmy w cytatach ze słowników wyżej, często też wkłada własne rozumienie wyrazu w definicje.

Wiele osób zapewne zauważy, że definicja nr 1 leksykografii może odnosić się także do innej techniki układania i opisu informacji: komputerowych baz danych. Faktycznie tak jest. Są autorzy, którzy stwierdzają jasno, że „wszystkie słowniki to zasadniczo bazy danych” (Moon 1998: 44). Myśl tę będziemy rozwijać poniżej, obecnie zaś zajmiemy się klasyfikacją leksykografii.

Leksykografia wśród innych dziedzin

W wielu cytatach przytoczonych powyżej leksykografia klasyfikowana jest jako dział językoznawstwa stosowanego. Klasyfikacja ta nie jest jednak oczywista. Zajrzyjmy znów do Encyklopedii języka polskiego, w której leksykografia traktowana jest jako dział językoznawstwa stosowanego, jednak w haśle o językoznawstwie stosowanym leksykografii nie wymienia się ani w tej encyklopedii, ani w Encyklopedii językoznawstwa współczesnego. Także w nowym podręczniku Bobrowskiego Zaproszenie do językoznawstwa (1998) leksykografia jest definiowana jako „dział językoznawstwa stosowanego”, ale definicji językoznawstwa stosowanego brak.

Nie odbiegają opracowania polskie w tym zakresie i od publikacji w innych językach. W wielkiej angielskiej encyklopedii językoznawstwa (Bright 1992), w artykule o językoznawstwie stosowanym znajdujemy zapowiedź, że będzie w nim mowa i o leksykografii. Jednak jedyna wzmianka o słownikach pojawia się przy okazji omawiania narzędzi służących do kodyfikowania języka.

Choć często uważa się, że językoznawstwo stosowane to w gruncie rzeczy wykorzystanie modeli, opisów, językoznawstwa do potrzeb życia codziennego, w publikacjach specjalistycznych jednak twierdzi się, że bardzo rzadko było ono tak rozumiane, najczęściej ograniczone było do nauczania języków obcych (Johnson & Johnson 1999). Co więcej, autorzy stwierdzają, że termin językoznawstwo stosowane jest w pewnym sensie błędny, ponieważ nauka ta nie polega na stosowaniu językoznawstwa do czegokolwiek, a jest raczej nieza-

LEKSYKOGRAFIA I SŁO WNIK - WYJAŚNIENIA OGOLNE

2i

leżną dziedziną badań o swych własnych warunkach adekwatności, wykorzy stującą zdobycze lingwistyki i innych dyscyplin, ale nie zdeterminowaną, okres loną, przez nie. W tym sensie leksykografia jest faktycznie podobna, jak widai było np. w cytacie z Encyklopedii językoznawstwa ogólnego, do językoznaw stwa stosowanego, ale nie jest z nim tożsama. Do podobnych nauk należ} onomastyka, nauka o nazwach własnych, która, choć omawiana w książkacl językoznawczych, nie jest obecnie zaliczana do działów lingwistyki.

Mamy jednak też inne przeciwstawienie: leksykografia jako praktyka i ja ko teoria. Zgrabnie zostało to sformułowane w książce Miodunki (1989). Twier dzi on, że leksykografia to:

1)    sztuka układania słowników jedno- i wielojęzycznych,

2)    dział językoznawstwa stosowanego, zajmujący się teorią i praktyk; układania słowników (s. 55).

Na podstawie książki Miodunki można zbudować następujące zależności

nauki teoretyczne	nauki stosowane
leksykologia	leksykografia teoretyczna
językoznawstwo ‘czyste’ (teoretyczne, opisowe)	językoznawstwo stosowane

Gdy sięgniemy do cytatu z Doroszewskiego powyżej, to widać, że miał oi diametralnie inny pogląd odnośnie zależności między leksykologią a leli sykografią. Z koncepcją Miodunki stoją też w jaskrawej sprzeczność zdecydowane poglądy Wieganda (1983), czołowego teoretyka leksykograf w Niemczech: „Leksykografia nigdy nie była nauką, nie jest nauką i prawdc 1 podobnie nie będzie nauką. ... Leksykografia nie jest działem językoznaw stwa stosowanego. ... nie jest działem leksykologii”. Te diametralnie różn opinie ukazują, jak mało ustabilizowane w gruncie rzeczy są poglądy na stf tus leksykografii.

[    Nie znajdujemy w tej tabelce leksykografii jako takiej, czyli praktyczne

ponieważ leksykografia praktyczna to sztuka, nie nauka, dlatego nie moź się znaleźć w tabelce, w której uwzględniono „nauki”. Nauką może być natc miast leksykografia teoretyczna. Leksykografia praktyczna jest rzemiosłen ■ sztuką, natomiast leksykografia teoretyczna jest nauką i należy do językt znawstwa. Pogląd ten zresztą jest odzwierciedlony w instytucjach naul