P3190469

76

77

Ryc. 57* Niepohamowany w*rosi miast-metropolii /New York/

Za charakterystyczny przykład XDG-v/Jecznoj ewolucji wielkich metropolii miejskich możno uważać Paryż. To główne miasto Francji doj-rżało do przebudowy i unoirocseinionla Już w XVBW., kiedy Paryż byt nklomałną stolicy Europy I znacznej części ówczesnego świata. Po. dojmowane wówczas wysiłki doprowadziły jednak Jedynie do stworzenia szeregu znakomitych fragmentów miasta w postaci monumentalnych placów. Także radykalne koncepcjo rozbudowy i przebudowy Paryża wypracowane w okresie Wielkiej RoMtgjucjl Francuskiej, nie spowodować ~ ty dogłębnych przemian: iclado nadal .narastało koncentrycznie; rozpoczęte przebicia nowych reprezentacyjnych -arterii komunikacyjnych kontynuowane za rządów Napoleona 2 /Poła Elizejskie, rua Rłvoli I Łn^ nie usdrowfiy chorego organizmu miasta. W połowie XIX w. rnhrtnin nie Paryża przekroczyło 1 min mieszkańców; miasto pobiło europejski rekord intensywności zabudowy. Przeprowadzone za rządów Napoleona El, pod kierownictwem energicznego prefekta departamentu Sekwany P&53-1B70/ barona Georg* Sugono Maucsrocna, rozlsgło prace urba- l “■•yczne doprowadziły do stworzenia szeregu szerokich bulwarów z eleganckimi sklepami i reprezentacyjnymi gamachami użyteczności publicznej, Jednakże nie zrobiono niczego dla poprawy warunków mieszkaniowych w skrajnie zagęszczonych' i pozbawionych tym samym powietrza 1 światła blokach urbanistycznych kryjących się za ozdobnymi fasadami (zachęcano nawet do dalszej intensyfikacji zabudowy/. Ponadto w dążeniu do żlo rozumiano) monumentalności 1 nowoczesności wyrządzono ogromno niepowetowane szkody, burząc po barbarzyńsku cenne niejednokrotnie budynki zabytkowe. Mimo ogromnych nakładów Inwestycyjnych przeznaczonych na przebudowę, nie rozwiązano większości problemów komunikacji drogowej 1 kolejowej tak w centrum miasta, jak i na Jogo peryferiach. Nie przygotowano nowych terenów przemysłowych i mieszkaniowych niezbędnych dla rozwoju miasta. Wyburzenia zabudowy nie wpłynęły w odczuwalnym stopniu na stworzenie systemu zieleni miejskiej; przyjęte przez miasto dawno ogrody prywatne należące do rezydencji magnackich stanowiły niewielkie zielone wysepki w morzu zabudowy.

Paryż dyktował wówczas modę na całym świecie, toteż rozwiązania typu "haussmannowskfegp" naśladowano /zazwyczaj nieudolnie/ w wieki Innych miastach. Naśladownictwo ograniczało się do projektowania 1 realizacji okrągłych /wadliwych komunikacyjnie/ placów i pseudoparys-kich bulwarów. Racjonalne projekty i realizacje nie mogły zadecydować o odwróceniu niekorzystnych trendów XDC-wiecznej urbanizacji /do takich udanych przedsięwzięć można zaliczyć rozbudowę Barcelony według odważnego projektu Gerdy.¹"

Nie spowodowały na razie przełomu również wznoszone przez reformatorsko nastawionych angielskich przemysłowców tzw. osiedla patronackie, jak np. zrealizowane przez T.Salta w 1853 r, osiedle przyfabryczne Sattaire k. Bradfordu, osiedle Bounwłlle Ic. Birminghamu założone przez G.Codbury*ego w 1879 r.. czy najsławniejszy wśród XDC-wfecsnych osiedli przemysłowych Port Sunlight k. Uverpóolu, u-fundowany w 1887 r. przez producenta mydła W*Łevero, czy dom kolektywny francuskiego przemysłowca J*B.A.GodIna w Gulse /1859-1870/, Trzeba jednak podkreślić, że niektóre z tych projektów /a zwłaszcza angielskie/ wyprzedzały znacznie koncepcję raidst-ogrodów, która dopiero na przełomie XDC 1 XX w. zyskała większą popularność.

¹¹ Alf on bo Gerda, jeden s pierwszych teoretyków współczesnej urbanistyki, autor wydanego w 1867 r. dzieła pt. "Teorią generał de la Urbanlzacion" rzucB hasło "rurolizować miasta i urbanlzować wieś" zmierzające do usunięcia mankamentów nadmiernej urbanizacji