PB291661

jednostki, których osobIscn twórczość stanowiła w latach dwudziestych największą siłę przyciągania CIAM. to ludzie urodzeni u schyłku XIX wieku — Groplus w 1883 r., Mieś van der Rohc w 1886 r.. Le Corbusier w 1887 r. Na dobro CIAM naleiy zapisać zasadę, sformułowaną przez Gicdłona w 1950 r. w książce A Dccade of Modern Architccturc. Ta zasada, choć nie pisana, obowiązywała od 1928 r. Określiwszy CIAM, Jako stowarzyszenie przyjaciół, z których wielu spotykało się w ciągu dwudziestoletniego okresu, pisze Gledlon: „Te spotkania od I Kongresu w La Sarraz (1928) do VII Kongresu w Bergamo (1949) nie zajmowały się nigdy osobistymi osiągnięciami czy odkryciami, ale zawsze analizą porównawczą problemów architektury I urbanistyki"¹¹.

| Jeszcze wyraźniej określił cele I zadania CIAM van Eesteren na pierwszym powojennym Zjeździć CIAM w Brldgewater, we wrześniu 1947 roku:

„Pracować nad stworzeniem środowiska fizycznego, które by zaspokoiło materialne I emocjonalne potrzeby człowieka I stymulowało jego duchowy rozwój. CIAM — to wynik zasadniczej zgody, opartej o wspólny pogląd na społeczne zadania architekta. Wzajemne zaufanie I przyjaźń stanowią tajemnicę i fundament naszego wspólnego wysiłku I naszej zespołowej pracy. CIAM to wyraz pewnej Idei, którą trzeba rozwinąć I umocnić wspólnymi siłami. Wzajemna pomoc l zespołowa praca stanowiły charakterystyczne cechy naszych kongresów. W kręgach postępowych architektów Istnieje -wsze niebezpieczeństwo «atomlzacjl» —rozbicia na drobne grupy, a nawet niebezpieczeństwo wyizolowania jednostek. Musimy mieć to na uwadze, musimy być czujni. Kongres tylko wówczas osiągnąć może swój cel, jeżeli będzie pracował zespołowo. Nie uda się nigdy, jeżeli każdy zechce iść oddzielnie własną drogą"¹*.

I choć poszczególni członkowie CIAM legitymowali się swymi dziełami, przy czym w wielu przypadkach przełomową rolę odegrały nie tyle realizacje, Ile odrzucone lub nie zrealizowane projekty (Jak np. Le Corbusiera i P. Jeannereta Pałac Narodów w Genewie. Pałac Rad w Moskwie, czy plany Algieru, Gropiusa Totaltheater, Lis-sitzy'ego drapacze chmur. Miliutina Socgorod), to CIAM Jako międzynarodowa organizacja legitymuje się przede wszystkim pracami zespołowymi i to zespołowymi w drugiej niejako potędze. Bo przygotowywały te prace kolektywnym wysiłkiem grupy krajowe, dyskutowano Je na forum roboczych zebrań CIRPACu i kolejnych Kongresów, Kongresy akceptowały je. A publikacja tych prac możliwa była jedynie dzięki zbiorowemu wysiłkowi jednej lub paru grup.

Wielkiemu Indywidualiście —Le Corbusierowi — zbiorowość CIAM zawdzięcza organizacyjny schemat wleloszczeblowej pracy kolektywnej, pomyślany tak elastycznie. że wytrzymał próbę 28 lat. w ciągu których odbyło się 9 Kongresów CIAM. Jest rzeczą powszechnie wiadomą. Jak wszechstronnie wyrażał się geniusz Le Corbusiera: w projektach i realizacjach, w malarstwie, grafice I rzeźbie, w prozie I w poezji. Ale tylko ci. którym przypadło w udziale szczęście bezpośredniego słuchania jego wystąpień. wiedzą, jaką magiczną siłę miało jego żywe słowo. U jednych znajdowało bezapelacyjną aprobatę, Innym dawało Impuls do ostrej polemiki. Ale nie można było słuchać jego przemówień obojętnie.

Kiedy więc przedstawił w La Sarraz obraz organizacji awangardy architektów, kiedy wyjaśnił rysunkowo, jak ją sobie wyobrażał od CIRPACu — międzynarodowego komitetu realizacji problemów architektury współczesne) aż do grup roboczych, które

U

CIRPAC powołać miał do tycia w krajach Europy, Ameryki, Azji, Afryki — musiał zelektryzować całe audytorium, od nestora —dra Berląge do benlaminka Ravy. Ale odczytując pro|ekt rezolucji, natrafił, Jak sam wspomina, na opór. W cytowanym Już Hicie Schmidta znalazłam I na ten temat Interesującą, choć pośrednią wzmianką: „Udając się na zjazd w La Sarraz zabrałem ze sobą 12 egzemplarzy ostatniego numeru ABC. Ale klimat w La Sarraz był tak «ostabllshed» — zwłaszcza Niemcy, przekonani. Iż udało Im się stworzyć nowe społeczeństwo (weimarskie), byli tak uczuleni na wszelkie zbyt lewicowe tendencje, że nie odważyłem się rozdać ABC Jawnie I wybrałem metodą konspiracyjną. Nie wiem, niestety, jakie odniosła wyniki".

Wzmianka o panującym w La Sarraz klimacie I postawie delegatów niemieckich nasuwa przypuszczenie, że nie tylko wymienieni w rozmowie Le Corbusiera ze studentami „młodzi Szwajcarzy I Holendrzy" stanowili w La Sarraz opozycją. Głównym I najpoważniejszym oponentem musiał być Ernst May.

Przyjąta w CIAM zasada niedyskutowanla na temat artystycznych walorów dzieł poszczególnych twórców pozwala mi zestawić Le Corbusiera I Ernsta Maya Jako najsilniejsze Indywidualności CIAM w Jego pierwszym składzie. Oba) przerastali nie tylko wyselekcjonowane starannie audytorium w La Sarraz, ale możliwości realizacyjne środowiska zachodnioeuropejskiego, w którym działali. Wbrew pozorom mieli wiele cech wspólnych. Zaliczyłabym obu do kontynuatorów dziewiętnastowiecznego socjalizmu utopijnego. Le Corbusier był utopistą na modłą Fouriera — jego koncepcja „unltó d'habltatlon de grandeur conforme" wywodzi slą w proste) linii z idei fałan-steru. Ernst May, uczeń i wyznawca Raymonda Unwina, niejedną z myśli Roberta Owena przeniósł do planów układów satelitarnych Wrocławia i Frankfurtu nad Menem. W 1928 roku Le Corbusier wyprzedzał pod wzglądem radykalizmu Ernsta Maya — wtedy właśnie rozpoczynają się Jego podróże do Związku Radzieckiego, kontakty z awangardą tamtejszych architektów, odczyty i dyskusje na temat planu Moskwy, korespondencja z M. J. Ginzburgiem. Ba — był nawet czas, kiedy Le Corbusier należał do Komitetu Redakcyjnego „Sowriemiennaja Architiektura"¹⁴.

W Jednym ze swych skandalicznych pamfletów architekt genewski Aleksander von Senger nazywa Le Corbusiera „koniem trojańskim bolszewizmu"'⁵. Być może. że jego projekt rezolucji, nie dość rewolucyjny w opinii zdecydowanie lewicowych redaktorów ABC, wydawał się Mayowi zbyt radykalny. Ale w dwa lata potem May przeżyje sam fascynację niezmierzonymi możliwościami, jakie Związek Radziecki stwarzał wówczas architektom I urbanistom I wraz ze swą międzynarodową frankfurcką ekipą przeniesie się do ZSRR, aby budować nowe miasta dla socjalistycznego społeczeństwa.

W1928 roku Le Corbusier był pod bezpośrednim wrażeniem doświadczeń negatywnych: niemożliwego do realizacji planu Volsin, sabotażu władz miejskich Bordeaux, przegranego konkursu na projekt Pałacu Narodów. Ale te właśnie przegrane zapewniły mu podziw I poparcie postępowych architektów całego świata, z Mayem włącznie... Jeżeli Idzie o sprawy architektury. Bowiem koncepcje urbanistyczne Maya były biegunowo przeciwne Ideom Le Corbusiera. I Inne były również jego poglądy na mieszkalnictwo; przytoczyłam obszerne wyjątki z artykułu Społeczny moment w nowej sztuce budowania przede wszystkim dlatego, aby dowieść. Jaki wpływ wywarł May na pierwszy program prac CIAM.

Ś    47