tomI (28)

30 Podstawy fizjoterapii

których ciągłe pobudzanie stanowi niezbędne ogniwo wspomnianego powyżej systemu sterowania postawą ciała.

Ta ostatnia jest definiowana jako sposób trzymania się człowieka w pozycji stojącej bądź jako wzajemny układ przestrzenny poszczególnych segmentów ciała u osobnika w tej pozycji. Cechuje ją jednak indywidualność i zmienność w rozwoju osobniczym (wraz z wiekiem) oraz zmienność w ciągu dnia (pod wpływem rozmaitych bodźców). Nacechowany indy widualnością powyższy „sposób trzymania się” bądź układ segmentów ciała uwarunkowany jest nie tylko podłożem morfologicznym i funkcjonalnym óraz działalnością człowieka, ale i jego nawykiem ruchowym (nawykiem postawy), odgrywającym kluczową rolę w całym systemie regulacji postawy ciała.

Wbrew pozorom zagadnienie postawy ciała jest raczej złożone. Dość wysokie usytuowanie ogólnego środka ciężkości ciała (OSC), przy stosunkowo małej powierzchni płaszczyzny podparcia (obrys stóp) powodują, że człowiek znajduje się w warunkach równowagi chwiejnej. Utrzymanie równowagi ciała w pionowej pozycji jest natomiast możliwe tylko wówczas, gdy rzut OSC pada w obrębie płaszczyzny podparcia. Wymaga to oczywiście sprawnego działania mechanizmu regulującego równowagę. Druga kwestia dotyczy utrzymania mas ciała w pionowej pozycji wbrew sile ciążenia. Wobec ruchomych połączeń kości kończyn dolnych i kręgosłupa konieczne staje się niejako zabezpieczenie pionowego układu ciała. Układ ten jest zabezpieczony podwójnie:

•    statyczne - dzięki właściwemu układowi związanych z grawitacją sił działających na stawy kończyn dolnych, miednicę i kręgosłup, w czym (poza prawidłowa budową) sporą role odgrywa odpowiednia długość i elastyczność miękkich elementów okołostawowych;

•    dynamicznie - poprzez system sił mięśniowych, działających w ogólnym rozrachunku anty grawitacyjnie i utrzymujących pionowy układ ciała.

Ogólnie i bardzo obrazowo, działanie tych mięśni przyrównuje się do olinowania masztu żaglowca. W utrzymywaniu pionowej postawy bierze jednak udział wiele mięśni, z których najważniejszą rolę pełnią krótkie mięsnie grzbietu. G. Wejsflog przedstawił tzw. trzy układy odniesienia mięśni odpowiedzialnych za postawę ciała. Są to mięśnie:

I    układu odniesienia - czyli mięsnie krótkie, mające oba przyczepy w obrębie kręgosłupa i działające bezpośrednio na segment ruchowy kręgosłupa;

II    układu - czyli długie mięśnie grzbietu, działające na kręgosłup bezpośrednio lub pośrednio;

Ul układu - czyli mięsnie działające na kręgosłup i kończyny (długie odległe). Najważniejsza i najbardziej złożona jest funkcja mięśni krótkich. Co ważne, mięsnie te nie podlegają naszej woli i działają dopiero po ich rozciągnięciu wskutek zadziałania mięśni pozostałych układów bądź siły zewnętrznej. Im też przy pa-