tomI (32)

34 Podstawy fizjoterapii

Obciążenia mechaniczne kości, do jakich dochodzi podczas wysiłku fizycznego, slanowią jeden z najważniejszych czynników wpływających na remodelację (przebudowę) szkieletu. Chodzi tu zarówno o naprężenia grawitacyjne, jak i pochodzenia mięśniowego (oddziałujące na szkielet pozaosiowo).

Istotne jest, by były one większe od „normalnego” naprężenia, gdyż wówczas właśnie następuje budowa kości. Podczas pulsacyjnego obciążania kości (np. w trakcie marszu, biegu) dochodzi do ściskania i rozciągania przyklejonych do kolagenu kryształów hydroksvapatytu, wskutek czego generowane jest zmienne napięcie elektryczne, stanowiące silny bodziec pobudzający czynność osteoblastów (komórek odpowiedzialnych ze procesy osteogenezy). Zjawisko to znane jest pod pojęciem „efektu piezoelektrycznego”. Do tworzenia się nowej tkanki dochodzi w rejonie pojawienia się potencjałów ujemnych (-), czyli tej części kości, która poddawana jest działaniu sił ściskających. Swego rodzaju anodę (+) stanowi zaś fragment kości, który ulega rozciąganiu.

Ryc. 12. Bieg jako przykład zmiennych nacisków i rozciągnięć powodujących efekt piezoelektryczny

Oprócz powyżej wspomnianych procesów kościotwórczych, do specyficznego tworzenia się nowej tkanki kostnej dochodzi również w przebiegu gojenia się złamań. Kości mają bowiem zdolność do całkowitej regeneracji po urazie, poprzez formowanie i odtwarzanie ich prawidłowej budowy i mikroarch i tektury. Sani sposób odbudowy tkanki kostnej zależy jednak od typu uszkodzonej kości. Gojenie się złamań kości długich przebiega w 3 fazach: zapalnej, reperacji i przebudowy (rcmodelowania), kości płaskie natomiast charakteryzuje tzw. „gojenie pełzające”. Odmiennie natomiast przebiega gojenie np. przezszyjkowego złamania kości udowej, gdzie wszystkie komórki kości w części proksymalnej od złamania obumierają, w konsekwencji czego dojść może do rozwoju jałowej martwicy. Natomiast w złamaniach obejmujących niewielkie fragmenty kostne i ustabilizowanych pod względem mechanicznym ma miejsce tzw. pierwotne gojenie kości, gdzie osteoklasty „wycinają” korytarz w kości, przechodzący przez szczelinę złamania, po czym podążające nim osteoblasty wytwarzają wokół siebie nowe blaszki kostne. Taka naprawa trwa tak długo, aż cała masa obumarłej tkanki kostnej nie zostanie zastąpiona nową.

Z problematyką dotyczącą wytrzymałości wiążę się też zagadnienie sprężystości. Ogólnie, w zależności od wzajemnej relacji poziomu (granicy) sprężystości i wytrzymałości, wyróżnia się bowiem ciała sprężyste i niesprężyste, a wśród tych ostatnich ciała kruche i plastyczne. Dostrzeganie tego ma spore znaczenie podczas