PICT6354

praktyki i mądrości życiowej jednostek jak i zbiorowości wiedzę, nazywamy mianem wiedzy potocznej lub zdroworozsądkowej. Zakres tak zdobytej wiedzy był uzależniony od doświadczenia ludzi, od ich zdolności, talentu jak i dokonywanych obserwacji i spostrzeżeń. Niektórzy tak pozyskaną wiedzę potoczną

utożsamiają z wiedzą naukową.    ,

Wiedza naukowa rozwijała się pod wpływem wiedzy potocznej, która miała charakter kumulatywny oraz pod wpływem badań naukowych, lot oz cechuje ją, w przeciwieństwie do wiedzy potocznej, celowość dobom spostrzeżeń i informacji. krytyczna analiza zebranych materiałów jak i systematyczny i planowy sposób jej zdobywania. O ile wiedzę potoczną można pozyskać w różny sposób, o tyle wiedzę naukową jedynie przez właściwy dla niej metodologiczny sposób zdobywania wiadomości. Z tego względu zawiera ona bardziej poprawne i logicznie spójne wyjaśnienia odnoszące się do badanej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, które w niewielkim stopniu są zależne od poglądów, przypuszczeń czy emocji badacza. Można powiedzieć, iż wiedza naukowa jest uporządkowanym i należycie uzasadnionym zbiorem informacji, teorii bądź praw o istniejącej rzeczywistości przyrodniczej bądź społecznej.

Encyklopedia definiuje wiedzę jako pewien „zasób wiadomości z jakiejś dziedziny nauki" [19S2. s. 849J. W. Okoń przez wiedzę rozumie „treści utrwalo-k nc w umyśle ludzkim w rezultacie gromadzenia doświadczenia i uczenia się”, [obejmuje ona wszystkie formy świadomości społecznej, a więc zarówno jej "formę najwyższą, tj. nauka, jak i ideologię, religię i magię. Zatem obok wiedzy racjonalnej może istnieć wiedza irracjonalna a obok wiedzy prawdziwej - wiedza fałszywa. Szczególne znaczenie w życiu mają dwie kategorie wiedzy, ściśle związanej z oddziaływaniem człowieka na rzeczywistość. Pierwsza z nich to wiedza oparta na doświadczeniu - wiedza praktyczna, która dostarcza informacji o tym jak działać i zmieniać rzeczywistość. Druga, to wiedza teoretyczna (wiedza naukowa), dostarczająca informacji o tym, jaka jest rzeczywistość [1996, s. 311].

Wiedza jest zatem pojęciem szerszym od nauki, gdyż obejmuje wszelkie i na każdej drodze zdobyte wiadomości tak teoretyczne, jak i praktyczne. Dlatego nie należy utożsamiać wiedzy z nauką. Mimo iż mają one wiele cech wspólnych, gdyż są zbiorami wiadomości i dążą do wyjaśnienia istniejącej rzeczywistości, to jednak nic każda wiedza jest nauką, choć każda nauka jest wiedzą. Tak więc to nauka tworzy wiedzę a nie wiedza naukę.

Historycznie rzecz ujmując, ludzie zdobywali wiedzę w różny sposób. Podejście naukowe jest jednym ze sposobów dzięki któremu ludzie pozyskiwali u iedzę o życiu jak i środowisku w którym żyją. Główną cechę różnicującą naukowe podejście w pozyskiwaniu wiedzy od innych nienaukowych sposobów jej zdobywania, należy upatrywać w:

w sposobach za pomocą których wiedza jest zdobywana,

w efektach tej wiedzy.

24

2.7. Wiedza potoczna

Wiedza potoczna jest najstarszym rodzajem wiedzy ogólnej. Jest informacia zaczerpniętą pi/.cz człowieka z otoczenia za pomocy jego podstawowych zmysłów tj. dotyku, wzroku, słuchu, smaku i węchu. W każdym pokoleniu ludzie, realizując swoje zadania i obowiązki codziennie nabywali pewną wiedzę, umiejętności i doświadczenie praktyczne. Cechą, która charakteryzuje tak pozyskaną dzięki praktyce i doświadczeniu wiedzę, jest:

- przypadkowość pozyskanych spostrzeżeń i zdobytych i formacji; mały krytycyzm wynikający z niesprawdzonych sądów empirycznych; brak systematyczności w jej gromadzeniu i powiązania z innymi faktami. Wiedza potoczna rzadko wyjaśnia, dlaczego badane zjawiska czy zdarzenia są takie, jak przypuszczamy. Już. sześć wieków p.n.c. Talcs z Milctu umiał określić odległość okrętu na morzu i przewidywać zaćmienie słońca, lecz nie potrafił tego uzasadnić i wyjaśnić. Umiał przewidywać następstwa nic znając ich przyczyny. Społeczeństwa, pisze E. Nagel. „które odkryły praktyczne zastosowanie koła. zazwyczaj niewiele wiedziały o siłacłi tarcia, ani o tym, dlaczego łatwiej transportować ładunki przy pomocy pojazdów toczących się na kołach niż ciągnąc je po ziemi. Wielu ludzi przekonało się, że rzeczą wskazaną jest nawożenie pól uprawnych, ale tylko nieliczni z nich zainteresowali się, jakie są tego przyczyny” [1961, s. 13]. Ponadto, niektóre wyjaśnienia opierają się na obserwacjach poczynionych na niewielkich zbiorowościach a nawet na pojedynczych przypadkach, co powoduje, że tak pozyskana wiedza, jest mało wiarygodna i nietrwała.

Wadą wiedzy potocznej jest niekiedy i to, iż jest ona nierzadko powiązania z osobami uznawanymi za jej żj-ódlo, np. wiedza czarowników w społeczeństwach plemiennych, wiedza królów, dostojników, dyktatorów, itp. Wiedza taka ma zazwyczaj relatywny charakter. gdy^rż jest obciążona błędami, tendencyjnymi uzasadnieniami. mgliście wyjaśniającymi niektóre procesy czy zdarzenia z potocznego życia.

2.2. Wiedza naukowa

Wiedza naukowa jest wynikiem celowo podejmowanych badań, zmierzających do poznania, innym razem do wyjaśnienia zjawisk dotyczących istniejącej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej bądź do uchwycenia trwałych i powszechnych związków między nimi. Odnosi się to także do próby wyjaśnienia i zrozumienia postępowania człowieka, który będąc częścią owej rzeczywistości.

25